81 lat temu wybuchło powstanie w getcie warszawskim. Był to największy zbrojny zryw Żydów w czasie II wojny światowej

Główny punkt obchodów – uroczystości pod Pomnikiem Bohaterów Getta rozpoczęły się o godz. 12:00 organizowane przez Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Polsce. Również wówczas, w samo południe, na terenie Warszawy zawyły syreny alarmowe.

Uczestnicy Marszu Pamięci składają kwiaty przy kolejnych miejscach pamięci związanych z gettem warszawskim – Pomniku Żegoty, Płycie Szmula Zygielbojma, Bunkrze Anielewicza. Uroczystości zakończą się przy pomniku na Umschlagplatzu.

W uroczystości biorą udział przedstawiciele organizacji żydowskich, kombatanci, Sprawiedliwi Wśród Narodów Świata, przedstawiciele władz państwowych i samorządowych, dyplomaci, przedstawiciele polskich instytucji kultury, a także mieszkańcy stolicy.

Żonkile dla warszawiaków

Z kolei wolontariusze Muzeum Historii Żydów Polskich rozdają mieszkańcom stolicy symboliczne papierowe żonkile.

Na placu Bankowym był nasz reporter Przemysław Paczkowski, który tłumaczy, że jest kilka sposobów., aby otrzymać żonkila. Jednym z nich jest spotkanie w drodze do pracy czy szkoły wolontariuszy, którzy rozdają kwiaty przechodniom lub po prostu zerwać go sobie ze słupa reklamowego. Tak zrobiła na przykład pani Maria ze Śródmieścia.

Jak powiedziała nam wolontariuszka Ola, oprócz żonkila można otrzymać ulotkę z historią powstania w getcie.

Również sami mieszkańcy podchodzą do wolontariuszy. Za pomocą żonkili chcą nie tylko upamiętnić powstanie, ale również podtrzymać coroczną tradycję, jak pan Tomasz.

Dlaczego żonkile? Jednym z ocalałych z getta był Marek Edelman, ostatni dowódca Żydowskiej Organizacji Bojowej. 19 kwietnia, w rocznicę powstania, składał bukiet żółtych kwiatów pod Pomnikiem Bohaterów Getta na Muranowie.

Żonkil stał się symbolem szacunku i pamięci o powstaniu. Organizowana przez Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN akcja ma na celu rozpowszechnianie tego symbolu oraz szerzenie wiedzy na temat samego powstania.

Akcja Żonkile to inicjatywa, której celem jest przywracanie pamięci o powstaniu o getcie warszawskim, ale to także możliwość budowania wspólnoty opartej na wzajemnym szacunku i tolerancji.

Powstanie w getcie warszawskim

W 1940 r. Niemcy ogrodzili murem część centrum Warszawy i stłoczyli tam prawie pół miliona Żydów ze stolicy i okolic. Uwięzieni w getcie, umierali wskutek głodu, chorób, niewolniczej pracy i ginęli w egzekucjach. Latem 1942 r. została zorganizowana Wielka Akcja likwidacyjna.

Niemcy wywieźli z getta do ośrodka zagłady w Treblince blisko 300 tysięcy Żydów. Wśród tych, którzy pozostali, narodziła się idea zbrojnego oporu. 19 kwietnia 1943 r. dwa tysiące Niemców wkroczyło do getta, by je ostatecznie zlikwidować. Przeciwstawiło się im kilkuset młodych ludzi z konspiracyjnych – Żydowskiej Organizacji Bojowej (ŻOB) i Żydowskiego Związku Wojskowego (ŻZW).

Powstańcy, pod dowództwem Mordechaja Anielewicza, byli wycieńczeni i słabo uzbrojeni. Wielu wiedziało, że nie mają szans, ale wolało zginąć w walce, by ocalić swoją godność.

Także w tym roku pod Muzeum POLIN kwitną tulipany odmiany Irena Sendler, posadzone w 2022 roku wzdłuż alei im. I. Sendlerowej. Charakterystyczne czerwone kwiaty z żółtą plamką na dole zakwitły po raz pierwszy w 80. rocznicę wybuchu powstania. Tulipany uzupełniają kompozycje z żonkili, które w okolicy POLIN co roku przypominają o tym wydarzeniu. 

Historia getta w Muzeum Warszawy

„Świadectwa z getta warszawskiego” to nowo otwarta część wystawy głównej Muzeum Warszawy. Obejmuje okres od czasu okupacji niemieckiej i wydzielenia „obszaru zagrożonego tyfusem” wiosną 1940 roku do obchodów piątej rocznicy powstania w getcie warszawskim w roku 1948. Zobrazowanie codzienności życia w getcie możliwe jest dzięki wielu różnym spojrzeniom – żołnierzy i członków ruchu oporu, kobiet i mężczyzn, amatorów i profesjonalistów.

Prezentowane są także wykopane w czasie poszukiwań przedmioty, należące do ludzi z terenów przedwojennej dzielnicy północnej. Wystawę zamyka film, dokument nagrany przez garstkę ocalałych zaraz po wojnie, który pokazuje miejsce po getcie – pustynię, powstałą po unicestwieniu całej społeczności żydowskiej – symbol jej zagłady.

Czytaj też: „Świadectwa z getta warszawskiego”. Nowa część wystawy głównej Muzeum Warszawy