W Archiwum Akt Nowych przedstawiono dokumenty związane z Wincentym Witosem. — Prezentujemy m.in. oryginalne księgi protokołów z posiedzeń Rady Ministrów, z okresu, gdy Witos sprawował urząd premiera - z 1920, 1923 i 1926 r. Wśród dokumentów, które udostępnimy jest także korespondencja Witosa z Ignacym Janem Paderewskim oraz gen. Władysławem Sikorskim, telegram gratulacyjny do prezydenta Stanów Zjednoczonych, Warrena Hardinga z datą 4 marca 1921 r., a także wystawiony 23 maja 1923 r. akt powołania Witosa na Prezesa Rady Ministrów z odręcznym podpisem prezydenta Wojciechowskiego — wyjaśnił historyk i archiwista AAN w Warszawie Rafał Kierzkowski.

— 21 stycznia będziemy obchodzili 150. rocznicę urodzin twórcy ruchu ludowego w Polsce i trzykrotnego premiera RP, Wincentego Witosa. Z tej okazji AAN przygotowało pokaz oryginalnych archiwaliów związanych z jego osobą i działalnością polityczną i społeczną — przypomniał.

— Trzecia część naszego pokazu dotyczy najbardziej dramatycznego okresu życia twórcy i przywódcy polskiego ruchu ludowego. To dokumentacja policyjna z lat 30. - a więc już po procesie brzeskim (1931-32). Wśród dokumentów w naszych zasobach jest m.in. list gończy wydany 22 grudnia 1933 r. przez prokuratora przy Sądzie Okręgowym w Warszawie oraz meldunek krakowskiego Urzędu Śledczego do Komendy Głównej Policji w Warszawie w sprawie ustalenia miejsca pobytu poszukowanego — opowiadał Rafał Kierzkowski.

Dodał, że „Witos jawi się nam jako polityk, który potrafił doskonale połączyć idee walki o niepodległą Polskę z działaniami na rzecz chłopstwa jako grupy społecznej”.

— Znacznie wcześniej niż inni politycy zrozumiał, że poprawa losu chłopów mogła nastąpić tylko w niepodległej Rzeczypospolitej, gdy Polacy stali się gospodarzami we własnym kraju. Za wierność swoim poglądom płacił wysoką cenę. W latach 1933-39 przebywał na emigracji w Czechosłowacji — wyjaśnił archiwista.

Wincenty Witos urodził się 21 stycznia 1874 r. w Wierzchosławicach w rejonie Tarnowa. Jako czołowy działacz Stronnictwa Ludowego był posłem do Sejmu Krajowego i austriackiej Rady Państwa. Następnie jako członek PSL "Piast", Naczelnego Komitetu Narodowego i Ligi Narodowej zabiegał w okresie I wojny o odzyskanie przez Polskę niepodległości. Od 1919 r. był posłem na Sejm RP. Trzykrotnie sprawował urząd premiera w 1920, 1923 i 1926 roku. Skazany w tzw. procesie brzeskim na karę więzienia, do 1939 roku przebywał na emigracji w Czechosłowacji - mieszkał w Pradze i w Karlovych Varach. Po wkroczeniu Niemców do Czechosłowacji i proklamowaniu Protektoratu Czech i Moraw (1939) powrócił do Polski. Podczas II wojny światowej internowany przez okupantów, współpracował z Polskim Państwem Podziemnym. Po wojnie, wraz ze Stanisławem Mikołajczykiem, utworzył Polskie Stronnictwo Ludowe (PSL). Zmarł 31 października 1945 r. w Krakowie. Pochowano go w Wierzchosławicach.

Czytaj też: Jest zażalenie na przymusowe leczenie i dokarmianie w więzieniu Mariusza Kamińskiego