Badania prowadzone są w ramach projektu badawczego InnovaConcrete, realizowanego w ramach programu Horyzont 2020 przez międzynarodowe konsorcjum, w skład którego wchodzi 29 instytucji z 11 krajów, w tym historycy sztuki z Uniwersytetu Łódzkiego. Wartość projektu wynosi 6,8 mln euro.

Today our partner @INESIngenieros has started the sampling task at the Warszawa Śródmieście WKD in #Warsaw. Stay tuned for more information! #architecture #engineering #InnovaConcrete #CulturalHeritage #H2020 pic.twitter.com/AXg2C6Yrtm

— InnovaConcrete (@InnovaConcrete) 26 lipca 2018

Wypracować metody konserwacji

Celem projektu InnovaConcrete jest ulepszenie metod konserwacji samych budynków, jak również zwiększenie świadomości społecznej dotyczącej powojennej - betonowej i żelbetowej - architektury europejskiej. Uczestnicy projektu będą badać wybrane konstrukcje oraz wypracowywać techniczne metody ich konserwacji, jak również analizować społeczną i ideologiczną rolę odgrywaną przez poszczególne obiekty.

Pod koniec lipca pracownicy hiszpańskiej firmy INES Ingenieros, wspierani przez badaczy z Uniwersytetu Łódzkiego, rozpoczęli pobieranie próbek na jednej ze stacji Warszawskiej Kolei Średnicowej - WKD Warszawa Śródmieście. Otwarta w 1963 roku betonowa konstrukcja zaprojektowana została przez znanych polskich architektów, Arseniusza Romanowicza oraz Piotra Szymaniaka.

- WKD Śródmieście jest reprezentantem większej całości, na którą składają się stacje kolei średnicowej w Warszawie - tłumaczy dr inż. Błażej Ciarkowski z Katedry Historii Sztuki Uniwersytetu Łódzkiego. Inne charakterystyczne stacje stworzone w ramach tej koncepcji to m.in. Warszawa Ochota czy Warszawa Powiśle.

Unikalny obiekt

Jak podkreśla, stacja WKD Śródmieście stanowi przykład unikalnego okresu w historii polskiej architektury. - Obiekt ten powstał na początku lat 60. - natomiast jego koncepcje były tworzone już w połowie lat 50. Jest to więc punkt przełomu: kończy się stalinizm, a polska architektura bardzo mocnym gestem wchodzi ponownie w modernizm, dzięki czemu powstaje coś unikatowego - opowiada ekspert.

- Sama stacja WKD Śródmieście ma też bardzo wyjątkowy, niespotykany kształt - dodaje dr Ciarkowski. - Jeśli jeszcze spojrzymy na możliwości techniczne - choćby sam fakt, że ktoś wymodelował taką geometrię bez użycia technik komputerowych - to mamy tutaj świetny przykład geniuszu architektów i inżynierów, którzy to skonstruowali - stwierdza badacz.

Po pobraniu próbek badacze będą analizować stopień zniszczenia konstrukcji oraz potencjalnych zagrożeń - co ma pozwolić na opracowanie lepszych technologii ochrony i zabezpieczania przed zniszczeniem zarówno stacji WKD Śródmieście, jak i podobnych żelbetowych konstrukcji pozostałych stacji kolei średnicowej.

Perła modernizmu

- Właściciel stacji kolei średnicowej - czyli PKP - jest w pełni świadom tego, że ma w posiadaniu perły powojennego modernizmu - podkreśla dr Ciarkowski.

Przyznaje jednak równocześnie, że obiekty te nie funkcjonują w świadomości mieszkańców Warszawy, jako coś specjalnego. - Jest to problem otoczenia, w jakim się znajdują - tłumaczy. - W ramach projektu przeprowadziliśmy ankiety dotyczące tego, jak otoczenie wpływa na odbiór obiektu. Wstępne wyniki są niestety dość przygnębiające: niska jakość otoczenia kompletnie zagłusza tę interesującą architekturę. W chaosie przestrzennym budynek ten nie jest zauważany - stwierdza badacz.

Dlatego też, jak podkreśla, ważną częścią projektu InnovaConcrete jest popularyzacja wiedzy na temat powojennych konstrukcji. - Chcielibyśmy, aby przeciętny przechodzień uświadomił sobie, że patrzy na coś, co posiada swoją historyczną i artystyczną wartość - i że warto jednak ten kawałek żelbetu przy ulicy docenić - podsumowuje dr Ciarkowski.