Laureaci otrzymali Medale im. Oskara Kolberga projektu Anny Jarnuszkiewicz, pamiątkowe dyplomy oraz nagrody finansowe ufundowane przez Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu oraz Samorząd Województwa Mazowieckiego. Wręczono je podczas uroczystej gali na Zamku Królewskim w Warszawie.

Najważniejsze wyróżnienie w dziedzinie kultury tradycyjnej

Co roku Nagroda im. Oskara Kolberga trafia do artystów tworzących w dziedzinach ludowych sztuk plastycznych i rękodzieła, literatury, śpiewu, muzyki instrumentalnej i tańca oraz organizatorów przedsięwzięć artystycznych upowszechniających folklor i sztukę ludową, animatorów, mistrzów, naukowców, badaczy, dokumentalistów, którzy gromadzą i przekazują przyszłym pokoleniom wiedzę o kulturze ludowej. To najstarsze i najważniejsze wyróżnienie w dziedzinie kultury tradycyjnej w Polsce zostało ustanowione w 1974 roku. Jego patronem jest Oskar Kolberg (1814-90), polski etnograf, folklorysta i kompozytor.

Po raz pierwszy w historii została przyznana nagroda specjalna dla wyróżniającego się ucznia wskazanego przez laureata Nagrody Kolberga w kategorii Mistrz tradycji. Tę nagrodę otrzymała Barbara Wandzel, wykonawczyni żywieckiej plastyki dekoracyjnej i obrzędowej z bibuły i papieru, która jest też kontynuatorką umiejętności twórczych pozyskanych od Marii Grzegorek.



Tegoroczni laureaci

Laureatami 46. Nagrody im. Oskara Kolberga "Za zasługi dla kultury ludowej" w siedmiu kategoriach zostali:

W kategorii dla twórców z dziedziny plastyki i folkloru muzyczno-tanecznego: Wanda Majtyka – śpiewaczka solistka, autorka scenariuszy widowisk teatru wiejskiego, instruktorka zespołów w Ożarowie, wykonawczyni plastyki, ozdób z papieru i rekwizytów obrzędowych (Popowice, Ziemia Wieluńska, Łódzkie); Henryk Marszał – skrzypek i trębacz, wieloletni prymista i kierownik kapeli "Przewrotniacy", który przekazuje tradycje muzyczne młodym wykonawcom (Przewrotne, pogranicze Lasowiaków i Rzeszowiaków, Podkarpackie); Stanisława Mąka – uprawiający malarstwo i rzeźbę w drewnie, wykonujący plastykę obrzędową i tradycyjne formy ludowego zdobnictwa regionu chełmskiego (Rożdżałów, Chełmskie, Lubelskie); Genowefa Pabich – wycinankarka z Puszczy Zielonej, wykonująca też tkaniny, palmy, bukiety z papieru, kierce, przekazująca umiejętności młodemu pokoleniu (Krobia, Kurpie, Mazowieckie); Bernarda Rość – tkaczka z Podlasia, wykonująca tkaniny dekoracyjne techniką dwuosnowową, o tradycyjnym wzornictwie tematycznym, prowadząca warsztaty w pracowni tkackiej Szlaku Rękodzieła Ludowego Podlasia (Szaciłówka, Białostocczyzna, Podlaskie).

Nagrodę dla Mistrza tradycji odebrała Maria Grzegorek – bibułkarka, gawędziarka i poetka, przekazująca rodzinne tradycje wytwarzania kwiatów, wieńców, ozdób choinkowych z bibułki i papieru, od 30 lat prowadząca warsztaty dla dzieci i nauczycieli (Juszczyna, Żywieckie, Śląskie).

W kategorii pisarstwo ludowe nagrodę otrzymał Andrzej Dziedzina Wiwer – autor utworów literackich gwarą szczawnicką, poezji i prozy, góralskich gawęd i legend, artykułów popularyzujących etnografię górali pienińskich (Szczawnica, Pieniny, Małopolskie).

Nagrodę dla badaczy, naukowców i animatorów otrzymały: Maria Brylak-Załuska – badaczka kultury ludowej Karpat, etnograf, folklorystka, autorka publikacji, ekspozycji muzealnych, koncepcji wystawienniczych w muzeach skansenowskich Polski południowej, wykładowczyni seminariów folklorystycznych; konsultująca i animująca społeczny ruch regionalny w Małopolsce (Nowy Sącz); Jolanta Danak-Gajda – etnograf, muzykolog, dziennikarka Polskiego Radia Rzeszów popularyzująca muzykę ludową, artystów, zespoły regionalne na antenie lokalnej i ogólnopolskiej, autorka artykułów i wydawnictw płytowych z muzyką ludową, jurorka konkursów i festiwali folklorystycznych (Łańcut, Podkarpackie).

Nagrodę dla kapel ludowych przyznano Orkiestrze Dętej ze Zdziłowic (Zdziłowice Drugie, Roztocze, Lubelskie).

W kategorii zespołów folklorystycznych nagrodzono: Zespół Śpiewaczo-Obrzędowy "Blinowianki" (Blinów, Roztocze Zachodnie, Lubelskie) oraz Zespół "Gościszowianie" (Gościszów, Dolnośląskie).

Nagrodę dla instytucji i organizacji zasłużonych w opiece i upowszechnianiu kultury ludowej przyznano Fundacji "Dziedzictwo Nasze" (Węgorzewo, Mazury, Warmińsko-mazurskie).

Nagrodę ufundowaną przez Samorząd Województwa Mazowieckiego odebrała Genowefa Pabich. Ogłoszono również laureata honorowego tytułu Ambasadora Kultury Tradycyjnej, czyli wyróżnienia dla samorządowca, który w ostatnim roku w szczególny sposób troszczył się o rozwój kultury tradycyjnej w swoim regionie. Wyróżnienie otrzymała Jadwiga Jurasz - radna powiatu w Żywcu, przewodnicząca Komisji Promocji Powiatu Kultury, Sportu i Turystyki oraz Współpracy z Samorządami.

"Kultura kształtuje człowieka"

List do uczestników uroczystości skierował premier Mateusz Morawiecki. "Kultura kształtuje człowieka, społeczeństwo i naród, a także nasze lokalne wspólnoty. Służy porozumieniu, szukaniu jednoczącego języka i podtrzymywaniu wartości. Jest fundamentem, na którym możemy budować współczesną Polskę" - napisał.

Wskazał, że "w naszym kraju o tak bogatej i różnorodnej, kształtowanej przez wieki sztuce ludowej, mamy się do czego odwoływać". "Jej wielkie bogactwo muzyczne, plastyczne, literackie jest źródłem inspiracji dla współczesnych artystów i nas wszystkich. Fascynuje, urzeka wyobraźnią i pięknem" - podkreślił.

Premier ocenił, że "nagroda jest znakomitym sposobem docenienia osób w szczególny sposób zasłużonych we wzbogacaniu i utrzymaniu wspaniałego dziedzictwa naszej sztuki ludowej". "Przyznawana w 7 kategoriach pozwala na dostrzeżenie i wyróżnienie twórców aktywnych w wielu dziedzinach. W tym roku powstała także nagroda specjalna dla wyjątkowego ucznia wskazanego przez Mistrza Tradycji" - dodał.

"Wszystkim laureatom składam serdeczne gratulacje. Pragnę wyrazić mój podziw i najwyższy szacunek dla państwa zaangażowania i artystycznego kunsztu. Życzę państwu wielu sukcesów i dalszej nieprzerwanej aktywności oraz wielkiej satysfakcji" - napisał Morawiecki.

Ponadczasowa wartość sztuki ludowej

List do uczestników uroczystości napisał także wicepremier, minister kultury, dziedzictwa narodowego i sportu Piotr Gliński. Odczytał go sekretarz stanu w MKDNiS Jarosław Sellin.

"Dzisiejsze święto, bo tak należy nazwać coroczną uroczystość wręczenia nagród im. Oskara Kolberga, które trafiają do osób o wyjątkowych zasługach, artystów, badaczy i popularyzatorów, jest dla mnie, jak zawsze, niezwykłym przeżyciem i ogromną przyjemnością. To okazja do spotkania i wyróżnienia osób zajmujących się dziedziną twórczości, która w najwyższym stopniu nawiązuje do źródeł naszej kultury. Laureaci Nagrody są wybitnymi kontynuatorami i depozytariuszami unikalnych umiejętności artystycznych, przekazywanych z pokolenia na pokolenie przez mieszkańców wsi. Artyści ludowi z niecodzienną pasją i przywiązaniem do rodzimych tradycji chronią od zapomnienia dawne zwyczaje, obrzędy, muzykę, pieśni, gwarę, regionalne stroje, rękodzieło czy sztukę wyobrażeniową. Dzięki nim przetrwało bogactwo niepowtarzalnych elementów dziedzictwa kulturowego, charakterystyczne dla konkretnych regionów naszego kraju" - napisał wicepremier Gliński.

Zwracając się do laureatów zaznaczył, że ich twórczość i działalność jest "źródłem inspiracji dla innych artystów, obecnych na różnych polach aktywności twórczej, nawiązujących i prezentujących w swoich dziełach ponadczasowe, oryginalne wartości sztuki ludowej".

Oryginalne źródła polskie kultury

"Cieszy mnie fakt, że autentyczna twórczość muzyczna znalazła swoich młodych kontynuatorów - młodzież wywodzącą się z dużych miast w Polsce, która fascynuje się muzyką tradycyjną polskiej wsi. Przejmuje i uczy się od mistrzów umiejętności i stylu wykonania dawnych pieśni, muzyki czy tańca. Dla tych młodych ludzi jesteście państwo wyjątkowymi wzorami" - podkreślił minister kultury.

Ocenił, że "przyznawanie nagrody, której patronem jest najwybitniejszy polski etnograf i badacz kultury ludowej, to bardzo ważna forma docenienia «strażników lokalnej tradycji», którzy ze względu na swoją wewnętrzną potrzebę, a także świadomość i determinację związaną z potrzebą zachowania i utrwalania zanikających zjawisk kulturowych tworzą, edukują, dokumentują i popularyzują niematerialne dziedzictwo kulturowe naszego kraju". "Dziękuję Wszystkim Państwu: artystom, badaczom, animatorom, osobom i instytucjom wspierającym kulturę ludową za pełną zaangażowania pracę, najczęściej bezinteresowną, w wielu przypadkach niedocenianą, dzięki której możemy szczycić się, jako kraj, bogactwem i oryginalnością źródeł naszej kultury" - napisał Gliński.

Ogromny wkład do skarbca kultury narodowej

Minister przypomniał, że ochrona niematerialnego dziedzictwa kulturowego, w tym twórczości ludowej, należy do działań priorytetowych MKDNiS.

"Twórcy ludowi, badacze i popularyzatorzy kultury tradycyjnej są beneficjentami programów stypendialnych Ministra, umożliwiających realizację indywidualnych projektów służących ochronie i rozwojowi twórczości ludowej" - dodał.

Wskazał, że dokonywane są kolejne wpisy na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego, które w większości dotyczą zjawisk z zakresu dziedzictwa kultury ludowej. "Aktualnie Lista zawiera wpis 50 praktyk kulturowych, a dominują na niej m.in. wiedza i umiejętności z zakresu różnych dziedzin sztuki, rękodzieła ludowego, folkloru, a także tradycje, obrzędy kultywowane przez lokalne społeczności w różnych regionach kraju" - zwrócił uwagę Gliński.

Podziękował twórcom kultury ludowej za "ogromny, niepowtarzalny wkład do skarbca kultury narodowej".

Organizatorem Nagrody im. Oskara Kolberga "Za zasługi dla kultury ludowej" jest Minister Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu. Konkurs oraz gala realizowana jest przez Narodowy Instytut Muzyki i Tańca we współpracy z Muzeum Wsi Radomskiej w Radomiu i jego oddziałem – Muzeum im. Oskara Kolberga w Przysusze. Fundatorami nagród finansowych są Minister Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu oraz Samorząd Województwa Mazowieckiego.

Genowefa Pabich była gościem w "Kobiecym wieczorze" Radia dla Ciebie. Posłuchaj całej rozmowy:

Kobiecy wieczór: Genowefa Pabich z Nagrodą im. Kolberga