Mozaika z porcelitu została zniszczona w trakcie rozbierania budynku w Pruszkowie. O zdarzeniu poinformował Krzysztof Ciechoński prowadzący na Facebooku fanpage „Zakłady porcelitu stołowego Pruszków”.

„Dzisiejsza nagła rozbiórka budynku przy ulicy Chopina w Pruszkowie to nie tylko strata architektoniczna, ale również historyczna. Mozaika z talerzy, kubków i wielu innych ciekawych obiektów z Porcelitu Pruszków zdobiła jego ściany przez ponad pół wieku, była świadectwem wyjątkowego okresu w dziejach miasta” – napisał w mediach społecznościowych.

Zaznaczył, że wiedział o rozbiórce i podejmował kilkukrotnie próby interwencji oraz kontaktu z deweloperem. „Niestety dostawałem informacje o urlopie zarządu, planach zagospodarowania w części budynku tej mozaiki, ale dziś (28 stycznia – przyp. red.) deweloper podjął decyzję o zniszczeniu każdego kawałka tego budynku” – dodał.

Przekazał, że nikt nie kontaktował się z nim lub miastem, by ocalić mozaikę. „W tym miejscu powstanie kolejny nowy blok …” – dodał.

Wyjaśnił, że do wykonania mozaiki wykorzystano talerze, kubki, wazony, okolicznościowe patery, próby nowych szkliw, ikebany, dzbanki, wzory i projekty autorstwa Janiny Asłanowicz, Wiesławy Gołajewskiej, Danuty Duszniak, Zofii Przybyszewskiej, Jana Kantorka i Wiesława Niewiedzielskiego.

Mazowiecki wojewódzki konserwator zabytków Marcin Dawidowicz powiedział, że pruszkowska mozaika nie było objęta ochroną. „Ale to dobry punkt zwrotny do rozpoczęcia audytu na terenie województwa, żeby wpisać do rejestru zabytków inne, ciekawe mozaiki i objąć je ochroną” – dodał.

Zaznaczył też, że do rejestru zabytków są już wpisane niektóre warszawskie mozaiki np. na budynku przy Alejach Jerozolimskich 26 czy kompozycje na stacjach metra Ursynów i Służew.

Zakłady Porcelitu Stołowego „Pruszków” – historia

Zakłady Porcelitu Stołowego „Pruszków” już nie istnieją, a w ich miejscu wybudowano osiedle mieszkaniowe.

Fabryka fajansu powstała w Pruszkowie w 1872. Jej założycielami byli Jakub Teichfeld i Ludwik Asterblum, późniejsi współwłaściciele fabryki we Włocławku. Produkowano w niej proste naczynia fajansowe, a także wyroby ozdobne skromnie dekorowane malaturami lub techniką stempelkową (ornamentami z kwiatów, owoców i gałązek). Podczas I wojny światowej fabryka została zniszczona. W okresie dwudziestolecia międzywojennego asortyment rozszerzono o ceramikę techniczną i produkty kaflarskie, jednak ogólny obrót był dużo mniejszy niż przed wojną. Ostatnim właścicielem fabryki był Szloma vel Stanisław Ehrenreich, który na początku II wojny światowej opuścił Pruszków.

W 1946 zakłady znacjonalizowano i nadano im nazwę Zakłady Fajansu w Pruszkowie. Początkowo produkowano tu jeszcze wyroby fajansowe, jednak w wyniku przeprowadzonej w latach 1954–1956 rozbudowy i modernizacji linii technologicznej fabryka zaczęła produkować wyroby z porcelitu, a sam zakład otrzymał nazwę Zakłady Porcelitu Stołowego „Pruszków”.

W 1958 powstał ośrodek tworzący wzory, kierowany przez Gabrielę Hoffmann-Śleżewską. Powstawały tam przede wszystkim nowoczesne zdobienia do dawnych modeli wyrobów, pierwszym nowym projektem był zestaw do kawy Primo Śleżewskiej z 1959. Na przełomie lat 50. i 60. w „Pruszkowie” realizowano głównie projekty z Instytutu Wzornictwa Przemysłowego, autorstwa Danuty Duszniak, Zofii Przybyszewskiej oraz Zofii Galińskiej. Po odejściu Śleżewskiej w 1962 do projektantów zakładu dołączyła Wiesława Gołajewska.

Oprócz projektów licznych serwisów kawowych opracowała też wraz z mężem technologię tzw. szkliwa zbiegającego. Pokryte nim wyroby zdobyły w 1963 złoty medal na targach krajowych w Poznaniu.

Zakłady Porcelitu Stołowego „Pruszków” ogłosiły upadłość na początku XXI wieku.

Czytaj też: Słynne obrazy Jacka Malczewskiego w Radomiu w nowej aranżacji [ZOBACZ]