Orlen poinformował w środę w komunikacie giełdowym, że jego rada nadzorcza, w związku z wcześniejszą uchwałą zarządu spółki, "wyraziła zgodę na zatrzymanie projektu budowy kompleksu Olefiny III w jego dotychczasowym zakresie". "Od teraz prace prowadzone będą w ramach projektu Nowa Chemia, w sposób umożliwiający racjonalizację koniecznych do poniesienia nakładów" - oznajmił koncern.

Orlen zaznaczył, że dotychczasowe nakłady inwestycyjne poniesione na realizację projektu budowy kompleksu Olefiny III w jego głównym zakładzie produkcyjnym w Płocku na koniec trzeciego kwartału br. wyniosły 12,6 mld zł.

Podkreślił, że jego zarząd "podjął decyzję o zatrzymaniu projektu Olefiny III, którego rzeczywiste koszty realizacji sześciokrotnie przekroczyłyby pierwotne założenia". "Dążąc do ograniczenia negatywnych efektów ekonomicznych inwestycji w Olefiny III, Orlen wykorzysta powstałą infrastrukturę, jako bazę do realizacji projektu Nowa Chemia" - zapowiedział.

Bez straty 15 mld zł?

Orlen wyjaśnił, że decyzja o zatrzymaniu projektu Olefiny III uchroni spółkę przed stratą ok. 15 mld zł. "Te środki przeznaczone zostaną na projekty trwale zwiększające konkurencyjność spółki oraz polskiej gospodarki" - zaznaczono w informacji.

Według koncernu "rzetelna weryfikacja kosztów i warunków budowy kompleksu Olefiny III, dokonana po raz pierwszy od momentu rozpoczęcia projektu, wykazała, że inwestycja nie dawała szansy na zwrot". "Analiza procesu przygotowania i realizacji inwestycji przez zarząd Daniela Obajtka ujawniła liczne nieprawidłowości, zarówno w obszarze przyjętych założeń, ignorujących warunki rynkowe, jak i harmonogramów czy technologii realizacji" - podkreślił Orlen.

W tym kontekście koncern wskazał, że m.in. zidentyfikowano i rozpoznano "istotne problemy natury projektowo-technicznej w zakresie instalacji ISBL, których rozwiązanie wpływa na realizację projektu".

"Pierwotny koszt realizacji inwestycji szacowany był na 8,3 mld zł. W 2023 r. ówczesny zarząd zwiększył nakłady ponad trzykrotnie do 25 mld zł, jednocześnie ograniczając zakres inwestycji o najbardziej perspektywiczne chemikalia zaawansowane. Rzeczywisty koszt realizacji inwestycji, uwzględniający budowę infrastruktury niezbędnej do działania instalacji, wyniósłby nawet 51 mld zł" - wyliczył Orlen.

Ocenił, że decyzja o zatrzymaniu projektu Olefiny III "jest najkorzystniejszym z możliwych rozwiązań", które pozwala "na ograniczenie potencjalnych strat spółki, spowodowanych błędnymi decyzjami poprzedniego zarządu".

Orlen wyjaśnił, że zapowiadany projekt Nowa Chemia to przedsięwzięcie oparte o nowe założenia technologiczne, operacyjne i biznesowe. Jak podano, powstanie nowoczesna instalacja do produkcji monomerów oraz zwiększone zostaną możliwości sprzedażowe spółki w obszarze tlenku etylenu i glikoli, styrenu oraz frakcji butadeinowej C4 w wolumenie zoptymalizowanym do potrzeb rynkowych.

"Nowa Chemia od ok. 2030 r. przejmie funkcje instalacji działającej obecnie w ramach Olefin II i użytkowana będzie przez cały cykl działalności płockiego zakładu" - zaznaczono w informacji.

Orlen zwrócił uwagę, że o nieprawidłowościach związanych z procesem inwestycyjnym przy budowie kompleksu Olefiny III zawiadomiono prokuraturę. Jednocześnie koncern nie wykluczył, że wystąpi wobec byłych członków zarządu z roszczeniem odszkodowawczym, na co - jak zauważył - pozwala przyjęta na początku grudnia uchwała Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia akcjonariuszy spółki.

Strategiczny program rozwoju

W czerwcu 2018 r. Orlen zatwierdził Program Rozwoju Petrochemii, jak podkreślano wówczas - strategiczny, którego jednym z elementów miała być właśnie budowa kompleksu Olefiny III w głównym zakładzie koncernu w Płocku. Budżet programu obliczano na 8,3 mld zł, przy czym zakładano też realizację dwóch innych kluczowych inwestycji: budowę kompleksu Pochodnych Aromatów i rozbudowę zdolności produkcyjnych Fenolu.

Przygotowując się do budowy kompleksu Olefiny, Orlen w listopadzie 2019 r. zawarł ze spółką Fluor - jednym z największych na świecie podmiotów inżynieryjno-projektowych - umowę na doradztwo techniczne i zarządzanie projektem w formule Project Management Contractor PMC+. Chodziło o kompleksowe i optymalne prowadzenie projektu od zarządzania harmonogramem, kosztami i wykonawcami, po nadzorowanie standardów technicznych w projektowaniu oraz zarządzanie dostawami i realizacją prac inwestycyjnych.

Umowę na budowę kompleksu Olefiny III Orlen podpisał w czerwcu 2021 r. z konsorcjum spółek Hyundai Engineering z siedzibą w Seulu i Tecnicas Reunidas z siedzibą w Madrycie. Koszt inwestycji szacowano wtedy na 13,5 mld zł. W maju 2022 r. koncern otrzymał pozwolenie realizacyjne na budowę, a w lutym 2023 r. trwały już pierwsze prace montażowe. Pierwotnie zakładano, że w fazie budowy przedsięwzięcie potrwa do początku 2024 r., a uruchomienie produkcyjne instalacji planowano na początek 2025 r. Później jako przewidywany termin podawano pierwszą połowę 2027 r.

Rozpoczynając budowę kompleksu Olefiny III, Orlen podkreślał, że "to największa inwestycja petrochemiczna w naszym regionie Europy od 20 lat" i zarazem "projekt kluczowy dla rozwoju koncernu". Zwracano uwagę, że inwestycja wygeneruje dla budżetu państwa podatki w wysokości 160 mln zł rocznie, a jej efektem dla krajowej gospodarki będzie zwiększenie dostępności petrochemikaliów niezbędnych w wielu dziedzinach przemysłu, ograniczając w ten sposób konieczność ich importu. Koncern wskazywał jednocześnie na prognozy dotyczące wzrostu zapotrzebowania na petrochemikalia bazowe w perspektywie do 2050 r.

Jeszcze w 2021 r. Orlen szacował, że realizacja przedsięwzięcia przyczyni się do wzrostu EBITDA o ok. 1 mld zł rocznie. Zakładano też korzyści dla środowiska poprzez spadek emisji CO2 na tonę produktu o 30 proc. Przewidywano też, że dzięki inwestycji docelowo zatrudnienie w koncernie wzrośnie o mniej więcej 650 etatów.

W styczniu 2023 r. do Płocka dotarły z portu w Szanghaju pierwsze transporty ponadgabarytowych elementów do budowy kompleksu Olefiny III - transport odbywał się drogą morską, a następnie Wisłą z portu w Gdańsku. W maju tego samego roku na placu budowy na fundamentach została umieszczona, ważąca ponad 850 ton i wysoka na ponad 94 m, kolumna Wash Tower - największy z elementów powstającego kompleksu; dotarł on z Hiszpanii podobną drogą, jak pozostałe wielkogabarytowe urządzenia.

Równolegle z inwestycją, w jej pobliżu prowadzono budowę kontenerowego miasteczka dla obcokrajowców zatrudnianych przy kompleksie Olefiny III, według danych wykonawcy przedsięwzięcia, pochodzących m.in. z Korei Płd. i Hiszpanii, a także z Indii, Malezji, Pakistanu, Filipin, Turcji i Turkmenistanu. Przeznaczony dla blisko 6 tys. osób obiekt wybudowały Modular System i Zurad z Polskiej Grupy Zbrojeniowej.

Kontrole i audyty

Po zmianie zarządu Orlenu w lutym tego roku rozpoczęto tam kontrole i audyty dotyczące działalności poprzednich władz koncernu, w tym inwestycji prowadzonych od 2018 r. W październiku Orlen oznajmił, że weryfikacja procesu planowania i budowy kompleksu Olefiny III "wskazuje na szereg błędów i nadużyć, które mogą wiązać się z identyfikacją kolejnych strat".

W listopadzie koncern oznajmił, że "wnioski z przeprowadzonych audytów oraz weryfikacji założeń biznesowych inwestycji Olefiny III w zderzeniu z wynikami analiz rynku petrochemicznego, sytuacji makroekonomicznej oraz rentowności projektu, nie uzasadniają kontynuowania tej inwestycji w dotychczasowym zakresie". Koncern przekazał wtedy, że przy wsparciu zewnętrznych doradców analizuje optymalizację projektu w zakresie mocy produkcyjnych i wykorzystania obecnych jednostek lub zatrzymanie projektu w obecnym kształcie albo jego czasowe, częściowe wstrzymanie.

Orlen zwracał uwagę, że w przypadku Olefin III nakłady planowane na etapie decyzji inwestycyjnej nie uwzględniały pełnego zakresu infrastruktury towarzyszącej, niezbędnej do funkcjonowania kompleksu; nakłady nie zostały też właściwie oszacowane później. Wskazano przy tym, iż w czerwcu 2023 r. przewidywany koszt inwestycji wzrósł do 25 mld zł, a termin realizacji przesunął się o trzy lata, do 2027 r., pomimo tego, że wyeliminowano z projektu linię wysokomarżowych produktów petrochemicznych takich, jak fenol i pochodne aromatów.

Orlen zapewniał w listopadzie, że dalszej analizie nie będzie podlegała już koncepcja kontynuowania projektu w dotychczasowym zakresie. Koncern podał przy tym, że szacunki zewnętrznych, renomowanych doradców wskazały, że "ten scenariusz wymagałaby zwiększenia nakładów inwestycyjnych i kosztów okołoprojektowych do 45-51 mld zł, z uwzględnieniem niezbędnej infrastruktury oraz uwarunkowań kontraktowych, makroekonomicznych oraz prognoz rynkowych". W tym przypadku, jak informowano, konieczne byłoby przesunięcie terminu zakończenia zadania o kolejne trzy lata, do 2030 r.

Czytaj też: Asystenci osób z niepełnosprawnościami coraz bliżej? Prace nad ustawą zależą od kosztów