W weekend rozebrano willę Ronikierów w Ząbkach. O rozbiórce został poinformowany mazowiecki wojewódzki konserwator zabytków.

Rzecznik MWKZ Andrzej Mizera przekazał, że budynek nie był wpisany do Gminnej Ewidencji Zabytków.

— Dwukrotnie zwracaliśmy się w tej sprawie do gminy Ząbki. Niestety, bezskutecznie — zaznaczył rzecznik dodając, że w utworzenie GEZ jest obowiązkiem gminy zgodnie z ustawą o ochronie zabytków i opiece nad nimi.

Podkreślił, że w poniedziałek w celach kontrolnych na miejsce pojechali przedstawiciele konserwatora.

Ząbki odpowiadają na zarzuty

Tymczasem miasto Ząbki wydało oświadczenie, w którym informuje, że gmina przez wiele lat zabiegała o zakup nieruchomości, jednak właściciele nie byli zainteresowani sprzedażą. W 2019 r. burmistrz zwrócił się do Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, aby podjął działanie w celu wpisania przedmiotowego obiektu do rejestru zabytków, co dałoby prawne zabezpieczenie przed jego rozbiórką. „Od wielu lat willa jest wpisana do Gminnej Ewidencji Zabytków” – napisano w oświadczeniu.

3 lutego o godz. 10:50 Urząd otrzymał informację o burzeniu willi Ronikiera. Na miejsce został skierowany patrol policji i Inspektor Nadzoru Budowlanego oraz zgłoszenie przyjęło Zarządzanie Kryzysowe.

„Obecnie odpowiednie służby sprawdzają na jakiej podstawie były prowadzone prace rozbiórkowe” – czytamy w oświadczeniu.

Ząbki jako miasto-ogród?

Ząbki w XIX i w pierwszej połowie XX w. były własnością rodziny szlacheckiej Ronikierów pieczętującej się herbem Gryf. Miejscowość zawdzięczała tej rodzinie rozwój zarówno gospodarczy, jak i urbanistyczny. W 1905 r. właścicielem majątku został Adam Feliks Ronikier, z wykształcenia architekt po studiach w Rydze, był właścicielem cegielni w Ząbkach, inwestorem rozbudowy infrastruktury wsi wokół cegielni, np. stacji kolejowej Ząbki, bocznicy kolejowej, fabrycznej kolejki wąskotorowej do Bródna i Pragi i zaplecza mieszkalnego dla pracowników cegielni.

Hrabia Ronkier był zachwycony koncepcją miasta-ogrodu powstałą w Anglli w początkach XX w. i chciał tego samego dokonać w Ząbkach. Dokonał więc parcelacji swoich gruntów z przeznaczeniem pod budowę rezydencji willowo-ogrodowych. Przygotowanie założeń architektonicznych zlecił Tadeuszowi Tołwińskiemu, który przedstawił je w 1912 r.

W centrum kompozycji urbanistycznej znalazła się oś północ-południe, prostopadła do torów kolejowych. W środku znajdował się prostokątny plac-rynek, mający skupiać wszystkie funkcje administracyjne, społeczne i handlowe. Na południowym zamknięciu osi zaprojektowany został kościół oraz szkoła, przedszkole i boiska sportowe. Po stronie północnej, przy torach kolejowych, przewidziano półokrągły plac, z którego promieniście rozchodzić się miały symetrycznie położone ulice.

W wydzielonej, rekreacyjnej części miasta, wzdłuż alei spacerowej wysadzanej podwójnym szpalerem lip, Tołwiński zaplanował tzw. kasyno, z nowoczesnym programem użytkowym - wielką salą koncertowo-teatralną, kinem, biblioteką, salą ekspozycyjną i bilardową, restauracją i kawiarnią.

Miasto obliczone było na 8 tysięcy mieszkańców, a projektowany teren został podzielony na 1600 działek budowlano-ogrodowych.

Ostatnia pamiątka po dawnych właścicielach

Wille-dworki zaczęły powstawać jeszcze przed wybuchem I wojny światowej. Wśród wielu znakomitości zamieszkiwali w nich: słynna aktorka Maria Przybyłko-Potocka, generał Kazimierz Sosnkowski, pisarka Magdalena Samozwaniec, Arnold Szyfman, rodziny Tołłoczków i Wejchertów.

W dwudziestoleciu międzywojennym budowa miasta-ogrodu była kontynuowana, ale nie została zrealizowana do końca. Po II wojnie światowej, w wyniku bezmyślnej parcelacji, nastąpiła dewastacja układu urbanistycznego.

Jedną z willi miasta-ogrodu Ząbki zbudowano około 1920 r. dla samego hrabiego Adama F. Ronikiera. Usytuowana została przy dzisiejszej Alei Wyzwolenia (numer 21/23). Budynek o neobarokowej architekturze jest ostatnią pamiątką po dawnych właścicielach Ząbek, ponieważ pałac Ronikierów został rozebrany w 1947 r. Niestety niezamieszkana od lat willa popadała w coraz większą ruinę. Nie budziła też zainteresowania urzędu miejskiego, choć w Ząbkach nie ma zbyt dużo zabytków. 

Czytaj też: Cmentarzysko ciałopalne i pozostałości dawnego browaru na budowie autostrady