Po upadku Powstania Warszawskiego Niemcy zrównali miasto z ziemią. - Po wkroczeniu wojsk sowieckich w 1945 roku zniszczone było 90 procent budynków Starego Miasta - mówi doktor Andrzej Skalimowski z Centrum Interpretacji Zabytku - oddziału Muzeum Warszawy, prezentującego historię odbudowy Starego Miasta. Jak dodaje, zaplecza kamienic były całkowicie wypalona, natomiast zachowały się elementy architektoniczne: drzwi, portale, piwnice i jedna kamienica przy Rynku na stronie Dekerta. Wszystkie detale architektoniczne, które dało się wydobyć z gruzów, zostały wykorzystane w nowej zabudowie.



Andrzej Skalimowski podkreśla, że sukces odbudowy był efektem determinacji i wysiłku wielu mieszkańców stolicy. Przypomina, że pracowało przy niej kilkuset architektów, konserwatorów, malarzy, robotników, inżynierów, a zwykli warszawiacy pomagali w czynie społecznym. Przyjmuje się, że autorem koncepcji odbudowy był profesor Jan Zachwatowicz, który uważał, że miasto nie może istnieć bez swojej tradycji. Jak dodaje Andrzej Skalimowski, także pierwszy naczelny architekt Warszawy, Józef Sigalin, był zwolennikiem odbudowy Starego Miasta. - Dla niego i pozostałych członków partii był to sposób legitymizacji władzy i uzyskania przychylności warszawiaków - tłumaczy historyk.



We wrześniu 1980 roku Stare Miasto zostało wpisane na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Doceniono sam fakt podjęcia próby odbudowy, ale decyzja miała również wymiar polityczny - wyjaśnia Andrzej Skalimowski. Zgodnie z doktryną konserwatorską, zabytków nie odbudowywano, ale warszawscy architekci i konserwatorzy, biorąc pod uwagę skale zniszczeń i premedytacje działań Niemców, rozpoczęli pracę na Starówce. - I to zostało docenione - mówi Andrzej Skalimowski. Jego zdaniem, ta decyzja była również próbą wciągnięcia Polski w orbitę Zachodu. - Nie dało się tego zrobić politycznie, w związku z tym próbowano na polu kulturalnym - tłumaczy historyk.



Początkowo odbudowa Starego Miasta miała być prowadzona przy użyciu "Planu gotyckiego" dzielnicy. Z uwagi na niewystarczającą ilość oryginalnych pozostałości, zdecydowano jednak przywrócić Starówce wygląd połowy XVIII wieku, przy użyciu materiałów ikonograficznych z epoki, w tym obrazów Bernardo Bellotto, zwanego Canaletto. Odbudowę zaplecza Starego Miasta zakończono w 1958 roku. Ostatnim punktem prac był Zamek Królewski, odtworzony w 1984 roku. Z okazji rocznicy, w Centrum Interpretacji Zabytku przy ulicy Brzozowej odbywają się specjalne zajęcia dla dzieci, a wejście do placówki jest przez cały dzień bezpłatne.