Postępują prace nad ustawą o asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami. Podstawowym celem projektu jest systemowe uregulowanie dostępu do tej formy wsparcia, niezbędnej dla możliwości realizacji prawa do niezależnego życia osób wymagających intensywnego wsparcia.

Posłuchaj | Poranek RDC | Łukasz Krasoń

Pełnomocnik Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych Łukasz Krasoń powiedział na antenie Polskiego Radia RDC, że wybór asystenta będzie należał do osoby z niepełnosprawnością. Jak zaznaczył, jest to jedna z najbardziej oczekiwanych zmian. 

— Asystentów będą wybierały osoby z niepełnosprawnościami. Osoba z niepełnosprawnością, która otrzyma prawo do takiej usługi, będzie mogła skorzystać z NGOsów działających na jej terenie, które będą mieć bazę takich asystentów. Będzie mogła też skorzystać z powiatów, które również będą miały bazę swoich asystentów — powiedział Krasoń.

W sprawie projektu wypowiedzieć mogli się także sami zainteresowani. Swoje uwagi wysyłali do biura Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych. Wpłynęło ich blisko 1500 pod uwagę wzięto około 40 procent.

Kto będzie mógł zostać asystentem?

Asystentem osobistym będzie mogła zostać osoba pełnoletnia, która między innymi: ukończyła szkolenie dla asystentów osobistych, ukończyła szkolenie z pierwszej pomocy i ewakuacji osób z niepełnosprawnościami, przeszła indywidualny instruktaż udzielania wsparcia konkretnej osobie, nie jest spokrewniona z osobą, którą miałaby wspierać, spełnia inne formalne wymogi ustawowe, również związane z niekaralnością, zostanie wpisana do rejestru asystentów osobistych.

Zgodnie z regulacją przygotowaną w resorcie rodziny, asystent może udzielać wsparcia osobie z niepełnosprawnością przy czynnościach związanych z higieną, czynnościach medycznych zleconych przez lekarza, czynnościach domowych, przemieszczaniu się, komunikowaniu się z innymi osobami, w pracy, w podejmowaniu aktywności społecznych.

Asystent osobisty nie będzie mógł wykonywać obowiązków w wymiarze większym niż 276 godzin miesięcznie.

Projekt zakłada również utworzenie rejestru asystentów osobistych oraz realizatorów asystencji osobistej. Osoba z niepełnosprawnością będzie mogła sama wskazać asystenta realizatorowi, a asystent następnie dołączy do rejestru. Jeżeli nie zrobi tego samodzielnie, realizator usługi przedstawi jej co najmniej dwóch kandydatów zdolnych do świadczenia usługi.

Prawo do usług asystenta. Co trzeba zrobić?

Aby uzyskać prawo do usług asystenta trzeba będzie złożyć wniosek do zespołu ustalającego prawo do asystencji osobistej — właściwego ze względu na miejsce zamieszkania. W przypadku osób nieposiadających miejsca zamieszkania — do zespołu właściwego ze względu na miejsce pobytu.

Wniosek będzie można złożyć za pośrednictwem profilu informacyjnego utworzonego w systemie teleinformatycznym udostępnionym przez ZUS lub dedykowanego systemu informatycznego. W szczególnych przypadkach, na wniosek, powiat będzie zapewniał osobie z niepełnosprawnością wsparcie w poprawnym złożeniu wniosku w miejscu pobytu tej osoby.

W skład zespołu będą wchodziły co najmniej dwie osoby z odpowiednimi kwalifikacjami, w tym opcjonalnie osoba z niepełnosprawnością zbliżoną do niepełnosprawności osoby wnioskującej. Jeżeli jednak dany rodzaj niepełnosprawności będzie uniemożliwiał pełnienie funkcji członka zespołu, w jego skład będzie mógł wejść stały opiekun osoby ze zbliżoną niepełnosprawnością. Członkowie będą musieli przejść test kwalifikacji, uprawniających do objęcia funkcji.

Zespół będzie decydował o miesięcznym wymiarze godzinowym asystencji, stawce godzinowej asystenta, zakresie specjalistycznych szkoleń dla asystenta, okresie przysługiwania asystencji, oraz innych szczególnych potrzebach osoby z niepełnosprawnością. Decyzja wydawana będzie na okres maksymalnie 5 lat.

Osoba z niepełnosprawnością będzie mogła zawnioskować o ponowne rozpatrzenie sprawy w terminie 14 dni od daty jej doręczenia. Ponadto kolejna decyzja ustalająca prawo do asystencji osobistej będzie mogła zostać wydana na wniosek złożony nie wcześniej niż 6 miesięcy przed upływem okresu, na który została wydana dotychczasowa.

Organizacją i realizacją asystencji osobistej będą zajmować się powiaty lub podmioty wpisane do Rejestru Realizatorów Asystencji Osobistej, którymi mogą być niektóre organizacje pozarządowe, których statutowym zadaniem jest działalność na rzecz osób niepełnosprawnych. Powiat będzie obowiązany zapewnić asystencję osobistą, jeżeli użytkownik wybierze powiat jako realizatora.

Wojewoda będzie mógł zastosować administracyjną karę pieniężną, w wysokości od 2 tys. do 200 tys. złotych wobec powiatów, u których w wyniku kontroli stwierdzone zostaną nieprawidłowości w wypełnianiu obowiązków wynikających z ustawy.

Ustawa ma wejść w życie od 1 września 2026 r.

Czytaj też: Komisja Europejska zawiesza działania odwetowe wobec USA