We wtorek w Muzeum Narodowym w Warszawie z udziałem m.in. wicepremiera, ministra kultury i dziedzictwa narodowego Piotra Glińskiego, dyrektora MNW Łukasza Gawła, dyrektora Departamentu Restytucji Dóbr Kultury w MKiDN Elżbiety Rogowskiej, odbyła się uroczysta prezentacja i przekazanie do zbiorów tej placówki odzyskanych strat wojennych oraz obiektów pochodzących z kradzieży powojennej.

Wicepremier Gliński zwracał uwagę, że Polska w wyniku II wojny światowej utraciła ponad pół miliona ruchomych dzieł sztuki. - Niestety także w okresie PRL-u z uwagi na niekontrolowane wypożyczenia, a także liczne kradzieże, traciliśmy kolejne dzieła. Od pewnego czasu staramy się intensywnie poszukiwać i odzyskiwać straty wojenne, ale też i te rzeczy, które zaginęły w innych okolicznościach - zaznaczył Gliński.

W tym kontekście przypomniał, że w resorcie kultury działa specjalny departament zajmujący się tymi działaniami. Jak mówił, narzędzia internetowe przeszukują dziennie miliardy informacji, by w ten sposób uzyskać podstawowe informacje, że „gdzieś coś na świecie może należeć do naszych strat”.

Odzyskane obrazy wrócą do ram

Szef MKiDN zaznaczył, że ta działalność opiera się przede wszystkim na współpracy z wieloma instytucjami i osobami w Polsce i na świecie, wyspecjalizowanymi w poszukiwaniu dzieł sztuki. Zaznaczył, że są to także zwykli obywatele, posiadacze dzieł sztuki, którzy zgłaszają się do resortu i pytają, czy nie są one stratami wojennymi.

- Dzisiaj prezentujemy 11 bardzo różnych dzieł sztuki, które są w większości stratami wojennymi. Ta różnorodność wskazuje na bogactwo tej domeny, która zaginęła, której wciąż poszukujemy. Mamy tu 3 obrazy na płótnie, wspaniały gwasz Józefa Brandta, który przedstawia Kozaka lub jeźdźca - odnaleziony przypadkowo po wojnie w gruzach jednego z domów. Wśród przekazywanych dziś dzieł znajdują się także fotografie tatrzańskie – skradzione z muzeum po wojnie. Mamy również wyjątkową rzecz, jaką jest XVIII-wieczna szklanica - mówił minister kultury.

Przekazał, że odzyskiwane obrazy wracają do swoich przedwojennych ram. - Nasza akcja „Puste Ramy” m.in. o tym mówi. Tam obok są puste ramy, które czekają na kolejne dzieła sztuki, które mam nadzieję do naszych instytucji będą wracały. W tej chwili prowadzimy ok. 150 procesów restytucyjnych w 15 krajach. Niektóre z tych krajów nie są zbyt przyjazne i nie bardzo chcą współpracować, ale my krok po kroku przełamujemy kolejne bariery, przez co do Polski wraca coraz więcej dzieł sztuki - podkreślił Gliński.

Dyrektor Muzeum Narodowego w Warszawie zaznaczył, że takie uroczystości dla muzeum są „wielką radością”. Podziękował także pracownikom MKiDN. - Dzięki waszej ciężkiej pracy my te dzieła odzyskujemy. To jest też moment, żeby podziękować swojemu zespołowi - mówił Gaweł.

Honorowe odznaczenia

Podczas uroczystości wicepremier Gliński uhonorował osoby zasłużone w odzyskiwaniu dzieł sztuki. Brązowy Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” otrzymali: Anna Pruss-Świątek (wieloletni pracownik Muzeum Okręgowego im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy, inicjatorka i koordynatorka badań nad stratami wojennymi Muzeum) oraz Roman Olkowski (współpracownik resortu kultury ws. odzyskiwania dzieł sztuki, autor trzytomowej publikacji „Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie (1860–1940, 1948). Zarys historyczny i katalog zbiorów”, wydanej w 2020 r. przez Departament Restytucji Dóbr Kultury MKiDN).

Sylwester Rudnik i Piotr Molenda otrzymali odznakę „Zasłużony dla Kultury Polskiej”. Odznaki zostały przyznane za przekazanie na rzecz Skarbu Państwa 26 grafik z kolekcji Jakoba Kabruna ze zbiorów Muzeum Narodowym w Gdańsku.

Minister kultury wręczył także dyplomy osobom zasłużonym w restytucję dzieł sztuki. Nagrodzeni zostali: Zofia Rancewicz za wkład w restytucję obrazu Jana Horemansa „Koncert”, Maria de Mezer-Dambek i Anna de Mezer-Jankowiak za wkład w restytucję gwaszu Józefa Brandta „Kozak”, Leszek Wąs za wkład w restytucję „Szklanicy z herbem Ślepowron” z Muzeum Ordynacji Krasińskich.

Dyplomy ministra kultury odebrały także wcześniej - Amelia Mandat oraz Małgorzata Lalowicz za wkład w restytucję obrazu „Portret Leopoldyny Kuczyńskiej” Andrzeja Grabowskiego.

Do zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie przekazane zostało 11 pojedynczych obiektów, wśród nich 3 obrazy na płótnie, gwasz na papierze, XVIII-wieczna szklanica oraz zespół 6 fotografii. Zostały one utracone z kolekcji Muzeum Narodowego w czasie II wojny światowej oraz w wyniku kradzieży w II poł. XX wieku.

Odzyskane dzieła to: „Siuprem zieleniaczek” Romana Szwojnickiego, „Portret Leopoldyny Kuczyńskiej” Andrzeja Grabowskiego, „Koncert” Jana Horemansa, gwasz „Kozak (Buńczucznik)” Józefa Brandta, a także XVIII-wieczna szklanica z przedwojennej kolekcji Muzeum Ordynacji Krasińskich oraz skradziony po wojnie zespół sześciu fotografii z widokami Tatr i Zakopanego autorstwa krakowskiego fotografa Stanisława Bizańskiego, stanowiących część kolekcji Mieczysława Geniusza wcielonej do zbiorów MNW w 1926 r.

Czytaj też: Znamy wszystkich laureatów XXII Festiwalu „Dwa Teatry – Zamość 2023”