W minioną niedzielę 29 września, w Korczewie nad Bugiem, w parku pałacu rodziny Ostrowskich/Harrisów odbyła się kolejna edycja imprezy, nawiązującej do przedwojennej historii Polski pod hasłem "Magia lat 20.". Organizatorami spotkania plenerowego była gmina Korczew nad Bugiem (pow. siedlecki) oraz Fundacja Pałac w Korczewie. O wrażeniach z imprezy (odbywającej się pod patronatem medialnym Polskiego Radia RDC - Radia dla Ciebie) oraz o sytuacji zespołu pałacowo-parkowego, w kontekście zniszczeń i remontu pałacu po pożarze z 2021 roku, w programie mówiła Iwona Harris, synowa pani domu - Beaty z Ostrowskich Harris, reprezentująca rodzinę.

Krzysztof Zanussi, wybitny reżyser filmowy, myślący przed laty wraz z Andrzejem Wajdą o filmie, osnutym wokół postaci Bony, który ukazywałby prawdziwe miejsce Polski w dziejach Europy, z uznaniem wypowiada się o serialu w reżyserii Janusza Majewskiego, a według scenariusza Haliny Auderskiej (która potem wydała książkę „Smok w herbie”). Podkreśla, że dziś taka produkcja byłaby bardzo droga, zaś w jak najlepszej pamięci pozostaje tamten film, wraz z fenomenalną rolą Aleksandry Śląskiej jako królowej Bony.

I m.in. do tego serialu nawiązuje lwia część wystawy na Zamku Zbrojowni w Liwie, bowiem można na niej zobaczyć oryginalne stroje filmowe, projektu Barbary Ptak, jak tez liczne fotosy. Równocześnie, zebrano na niej artefakty, pochodzące z epoki renesansu, jak np. kafle piecowe, starodruki i inne, oddające atmosferę Polski okresu ostatnich dwóch Jagiellonów.

O tej ekspozycji, jak też o pamięci o Bonie, w audycji mówili: Dawid Kołodyński (kurator wystawy), Anna Ambroż, historyk sztuki, wieloletnia dyrektor muzeum zamkowego – zbrojowni w Liwie oraz ks. dr Zenon Czumaj, dyrektor Archiwum i Muzeum Diecezjalnego Diecezji Drohiczyńskiej.  

Bona Sforza d’Aragona urodziła się 2 lutego 1494 roku we włoskim mieście Vigevano, a zmarła w wyniku otrucia 19 listopada 1557 w Bari. Zostając drugą żoną króla Polski i wielkiego księcia litewskiego, Zygmunta I (pierwszą była Barbara Zapolya), miała prawo do tytułów królowej Polski i wielkiej księżnej litewskie, księżnej Rusi, Prus, Mazowsza itd., a ze względu na swe pochodzenie i dziedzictwo rodu Sforzów była też księżną Bari i Rosano, spadkobierczynią pretensji do Królestwa Jerozolimy od 1524.

Pochodziła z możnego włoskiego rodu książąt Mediolanu – Sforzów. Była córką Giana Galeazza Sforzy i Izabeli Aragońskiej. Mimo, iż jej ojcu należała się władza w Księstwie Mediolanu, został on odsunięty przez Ludovica il Moro, który sprawował władzę w imieniu młodego księcia aż do jego śmierci w 1494. Pozbawiona władzy, Izabela wraz z córkami przeniosła się do Bari, nie rezygnując wszakże ze swoich praw politycznych, pozycji społecznej oraz posiadłości. Rozumiejąc, czym jest polityka dynastyczna w ówczesnej Europie, robiła wszystko, aby pozostałą przy życiu córkę, czyli Bonę wydać za mąż za władcę znaczącego państwa. I choć Habsburgowie przez całe życie dla Bony byli wrogami, to jednak ich polityka i zabiegi ułatwiły jej matce wydanie Bony (ślub w 1518 roku) za króla polsko-litewsko-ruskiego państwa, na tamte czasy silnego, choć położonego daleko od słonecznej Italii.

Bona, wbrew polskiej tradycji (poza kilkoma wyjątkami) silnie włączyła się do polityki, zdając sobie sprawę, że głos ma szlachta oraz jej małżonek. Małżonek często spolegliwy (a niekiedy nad wyraz pozytywnie uparty), a szlachta łasa na godności, posiadłości i pieniądze, przeto udało się Włoszce stworzyć własną grupę stronników (Kmita, Gamrat, Krzycki), którzy wiernie pomagali jej w kwestiach polityki wewnętrznej i zagranicznej oraz w zagospodarowywaniu tych ziem Polski, które stanowiły niewykorzystane bogactwo lub były nadmiernie eksploatowane przez szlachtę, nie przynosząc dochodów Skarbowi Państwa.

Kulminacją polityki Bony – wobec utraty synka Olbrachta zaraz po jego urodzeniu – było wyniesienie młodocianego i młodego Zygmunta Augusta na tron litewski, a potem polski. Konflikt z synem, dotyczący jej polityki, ale i związany z małżeństwem z Barbarą Radziwiłłówną, spowodował wycofanie się królowej i wyjazd do rodzinnego Bari.

Poza znanymi zasługami na rzecz propagowania żywienia roślinnego (tzw. włoszczyzna), Bona – mając tzw. oprawę polskich królowych, a potem wdowią po mężu, zmarłym w 1547 roku – walnie przyczyniła się rozwoju gospodarczego regionów puszczańskich (np. Kurpie) oraz mazowieckich grodów – zamków, w których osadzała swoich ludzi, sama je też wizytując, gdy na osiem lat przed śmiercią osiadła w Warszawie. Do tych zamków należą m.in. i głównie: Czersk, Ciechanów i Liw.

Konferencja naukowa, zorganizowana w Liwie z okazji przypadających w tym roku 530. urodzin Bony, poza luźno opowiadanych anegdot i opowieści i tzw. czarnej legendzie Bony, ukazała przede wszystkim twarde fakty historyczne, mówiące m.in. o związkach historii Polski i miast włoskich (Vigevano i Bari) poprzez osobę Bony, jak też o śladach (zbadanych i tych czekających na głębszą analizę naukową) Bony na obszarze krańca dawnego Podlasia i wschodnich rubieży dawnego księstwa mazowieckiego.

W programie o jubileuszu Bony, jej postrzeganiu i związkach włosko-polskich mówili: Andrea Ceffa, burmistrz Vigevano, Krzysztof Zanussi, wybitny reżyser, planujący onegdaj produkcje filmową, związaną z postacią Bony oraz Eliza Czapska, dyrektor Muzeum Zbrojowni w Liwie.   

"Wiara i Nadzieja na zesłaniu" to tytuł wystawy, zorganizowanej w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej - Muzeum Niepodległości, otworzonej dnia 17 września w Dniu Sybiraka i w kolejną rocznicę napaści sowieckiej na wschodnie tereny Polski w 1939 roku. Inspiracją do podjęcia tematu losu polskich zesłańców w XX wieku było odnalezienie w zbiorach Muzeum miniaturowego wisiorka o tematyce religijnej (serduszko, krzyżyk, kotwiczka), zrobionego przez Teresę Skalską, jak też ryngrafu, wykonanego z puszki po konserwie. Przedmioty te symbolizują odniesienie się zesłańców do sfery sacrum, która pozwalała przeżyć najtrudniejsze chwile na zesłaniu, zarówno przez osoby wierzące, jak też niewierzące lub będące obojętne wobec religii. Szerzej zaś, zgromadzone przedmioty, związane z losem zesłańczym, a zestawione z twórczością kilku artystów, podejmujących tę tematykę, stanowią symboliczną opowieść o gehennie Polaków na Wschodzie i ich tożsamości narodowej. O ekspozycji, która będzie czynna do końca 2024 roku, w programie mówiła jej autorka, Małgorzata Karolina Piekarska, historyk sztuki, kierownik Działu Zbiorów Muzeum Niepodległości w Warszawie.  

O pracy muzealnika: wyborze tematów badawczych i wystawienniczych, o zbiorach i ich magazynowaniu, ale też o edukacji oraz promocji wydarzeń muzealnych, na przykładzie Muzeum Regionalnego im. M. Asłanowicza w Siedlcach w programie mówiły pracownice merytoryczne tej placówki: Agnieszka Hyckowska i dr Agnieszka Pasztor. 

O wystawie „Czy mnie jeszcze pamiętasz – PRL w Siedlcach” (wątki życia społecznego w mieście oraz życia ludzi w zaciszu domowym) w programie mówiła Agnieszka Hyckowska, kuratorka wystawy z Muzeum Regionalnego w Siedlcach.

Powiat wołomiński nie ma zbyt wielu zabytków, choć te, które są należą do ciekawych i coraz bardziej odwiedzanych przez turystów. Najstarszy z nich to pałac Grzybowskich, a na końcu Karskich w Chrzęsnem (gm. Tłuszcz), wybudowany w 1635 roku. Są też przydrożne krzyże, inne dwory i pałace, są budynki użyteczności publicznej także zabytkowe. Są wreszcie niewielkie rzeki, których obecność w krajobrazie powoduje, że ten podwarszawski powiat ma swój urok i niezastąpiony klimat. A jak tek krajobraz kultury materialnej i przyrody wygląda z wysokości roweru – opowiada w programie Arkadiusz Łukasiak, historyk, krajoznawca, miłośnik podróży na rowerze, autor „Wycieczek z Historią” (cz. 1).

Muzeum Pozytywizmu w Gołotczyźnie znane jest przede wszystkim z dwóch postaci historycznych, które mocno związały swe losy z tym miejscem. Są to Aleksandra z Sędzimirów Bąkowska i Aleksander Świętochowski. To między innymi ich idee i działania sprawiły, że na polskich ziemiach po marazmie po powstaniu styczniowym 1863 roku rozwinęły się praca organiczna i praca u podstaw, szczególnie na polskiej wsi. Ponieważ region Mazowsza ciechanowskiego jest bogaty w tzw. drobną szlachtę (niewiele różniącą się od chłopów pod kątem ekonomicznym, za to kultywującą swe szlacheckie pochodzenie oraz etos), nieżyjąca już dr Irena Kotowicz-Borowy wraz z Zespołem Muzeum Szlachty Mazowieckiej w Ciechanowie, rozpoczęła organizację swego rodzaju skansenu wsi drobnoszlacheckiej. Stąd też jednym z pierwszych obiektów, który pojawił się na terenie zespołu dworsko-parkowego Bąkowskich w Gołotczyźnie (jako Oddział Muzeum w Ciechanowie) był dworek (przez prof. M. Rozbicką nazywany też „chałupą dworkową”) drobnoszlacheckim. W programie o drobnej szlachcie mazowieckiej, jak o tym szlacheckim domu opowiada Łukasz Szpejewski, historyk, adiunkt muzealny w Muzeum Pozytywizmu w Gołotczyźnie (Oddział Muzeum Szlachty Mazowieckiej w Ciechanowie).

O XXVII Europejskich Dniach Dziedzictwa (EDD) na Zamku książąt mazowieckich w Czersku (gm. Góra Kalwaria) w programie mówił Dariusz Falana, dyrektor Ośrodka Kultury w Górze Kalwarii.