O książce Dzieje Góry Kalwarii. 350 lat miasta, red. K. Rytko, Czersk 2022, wydanej przez Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Oddział w Czersku, a współfinansowanej przez gminę Góra Kalwaria i powiat piaseczyński, w programie mówił autor publikacji, dr Piotr Rytko, prezes Towarzystwa Opieki nad Zabytkami w Czersku. 

W Piasecznie, przy pl. Zgody, została zainstalowana rzeźba pt. „Spotkanie”, autorstwa Norberta Delmana. Zrobiona na zamówienie Żydowskiego Instytutu Historycznego im. E. Ringelbluma była częścią obchodów 82. rocznicy likwidacji getta w Warszawie. W warstwie artystycznej, ale i ideowej, nawiązuje ona do muranowskich gruzów, a w Warszawie była prezentowana przy ul. Dzielnej 5, gdzie mieściła się siedziba rabina Kalonimusa Kalmana Szapiry, który znany jest też powszechnie jako cadyk z Piaseczna. Stąd też, ww. wspomniana rzeźba znalazła się w Piasecznie i wokół niej dn. 19 października organizowane jest spotkanie (rozpoczynające się spacerem do miejsc, związanych z historią Żydów), poświęcone pamięci piaseczyńskich Żydów. Wędrówkę poprowadzi Beata Frankowska, edukatorka i opowiadaczka historii, a w programie o tym wydarzeniu mówi jego współinicjator, Piotr Prawucki, historyk – regionalista.  

W siedzibie Mazowieckiego Samorządowego Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Warszawie odbyła się konferencja, rozpoczynająca Mazowiecki Projekt Żywej Historii. Jest to cykl działań edukacyjnych (z udziałem wybitnych specjalistów oraz przedstawicieli grup rekonstrukcyjnych oraz popularyzatorów nauki), mających na celu wsparcie nauczycieli w ich pracy podczas nauczania historii regionalnej w województwie mazowieckim. Kadra nauczycielska - poza wizytami studyjnymi popularyzatorów, instruktorów itp. - otrzyma szereg materiałów pomocniczych, które pozwolą im przygotowywać indywidualne projekty nauczania dziejów Mazowsza w szkołach, zgodne z programami szkolnymi, ale podane w sposób atrakcyjny dla uczniów. Chodzi m.in. o to, aby wiedzę przekazywać za pomocą np. gier, materiałów multimedialnych, wycieczek, spotkań, a nade wszystko działań, powodujących samodzielne dochodzenie przez uczniów do faktów historycznych. Projekt jest dofinansowany przez samorząd województwa mazowieckiego przy wsparciu merytorycznym Muzeum Mazowieckiego w Płocku. O Mazowieckim Projekcie Żywej Historii w programie mówi Daniel Sukniewicz, jego pomysłodawca, autor i współrealizator.  

Już po raz dwudziesty pierwszy Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi, przy swojej siedzibie przy Krakowskim Przedmieściu w Warszawie organizuje Warszawskie Święto Chleba. Obrzędy dożynkowe, przyśpiewki, tańce ludowe, a nade wszystko opowieści o symbolice chleba i pracy rolników - tego wszystkiego będzie można posłuchać, a posmakować specjałów pań z Kół Gospodyń Wiejskich z różnych stron kraju. Na imprezę zaprasza, ale też mówi o bieżącej sytuacji i jesiennej ofercie placówki, Elżbieta Osińska-Kassa, dyrektor Narodowego Instytutu Kultury i Dziedzictwa Wsi w Warszawie.

80 lat po wybuchu i upadku Powstania Warszawskiego 1944 roku, Igor Strojecki, genealog, pasjonat historii miasta, zdecydował się opowiedzieć o wojennych losach swego ojca, Lecha Strojeckiego, lekarza. Okres okupacji, powstanie 1944 roku, Armia Ludowa, obóz w Pruszkowie i początkowe miesiące powojenne na podkrakowskiej wsi - to zaledwie wycinek dziejów pamiętnikarza. Na razie część z tych wspomnień została przepisana, ale być może właśnie ta najważniejsza. Bo dotyczy wojennego czasu, w tym wspólnego - co było szczególnie niebezpieczne - mieszkania z osobami pochodzenia żydowskiego. Za tę odważną postawę Lech Strojecki został uhonorowany tytułem i medalem Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata. Historię swego ojca, w programie opowiedział Igor Strojecki.

W minioną niedzielę 29 września, w Korczewie nad Bugiem, w parku pałacu rodziny Ostrowskich/Harrisów odbyła się kolejna edycja imprezy, nawiązującej do przedwojennej historii Polski pod hasłem "Magia lat 20.". Organizatorami spotkania plenerowego była gmina Korczew nad Bugiem (pow. siedlecki) oraz Fundacja Pałac w Korczewie. O wrażeniach z imprezy (odbywającej się pod patronatem medialnym Polskiego Radia RDC - Radia dla Ciebie) oraz o sytuacji zespołu pałacowo-parkowego, w kontekście zniszczeń i remontu pałacu po pożarze z 2021 roku, w programie mówiła Iwona Harris, synowa pani domu - Beaty z Ostrowskich Harris, reprezentująca rodzinę.

Krzysztof Zanussi, wybitny reżyser filmowy, myślący przed laty wraz z Andrzejem Wajdą o filmie, osnutym wokół postaci Bony, który ukazywałby prawdziwe miejsce Polski w dziejach Europy, z uznaniem wypowiada się o serialu w reżyserii Janusza Majewskiego, a według scenariusza Haliny Auderskiej (która potem wydała książkę „Smok w herbie”). Podkreśla, że dziś taka produkcja byłaby bardzo droga, zaś w jak najlepszej pamięci pozostaje tamten film, wraz z fenomenalną rolą Aleksandry Śląskiej jako królowej Bony.

I m.in. do tego serialu nawiązuje lwia część wystawy na Zamku Zbrojowni w Liwie, bowiem można na niej zobaczyć oryginalne stroje filmowe, projektu Barbary Ptak, jak tez liczne fotosy. Równocześnie, zebrano na niej artefakty, pochodzące z epoki renesansu, jak np. kafle piecowe, starodruki i inne, oddające atmosferę Polski okresu ostatnich dwóch Jagiellonów.

O tej ekspozycji, jak też o pamięci o Bonie, w audycji mówili: Dawid Kołodyński (kurator wystawy), Anna Ambroż, historyk sztuki, wieloletnia dyrektor muzeum zamkowego – zbrojowni w Liwie oraz ks. dr Zenon Czumaj, dyrektor Archiwum i Muzeum Diecezjalnego Diecezji Drohiczyńskiej.  

Bona Sforza d’Aragona urodziła się 2 lutego 1494 roku we włoskim mieście Vigevano, a zmarła w wyniku otrucia 19 listopada 1557 w Bari. Zostając drugą żoną króla Polski i wielkiego księcia litewskiego, Zygmunta I (pierwszą była Barbara Zapolya), miała prawo do tytułów królowej Polski i wielkiej księżnej litewskie, księżnej Rusi, Prus, Mazowsza itd., a ze względu na swe pochodzenie i dziedzictwo rodu Sforzów była też księżną Bari i Rosano, spadkobierczynią pretensji do Królestwa Jerozolimy od 1524.

Pochodziła z możnego włoskiego rodu książąt Mediolanu – Sforzów. Była córką Giana Galeazza Sforzy i Izabeli Aragońskiej. Mimo, iż jej ojcu należała się władza w Księstwie Mediolanu, został on odsunięty przez Ludovica il Moro, który sprawował władzę w imieniu młodego księcia aż do jego śmierci w 1494. Pozbawiona władzy, Izabela wraz z córkami przeniosła się do Bari, nie rezygnując wszakże ze swoich praw politycznych, pozycji społecznej oraz posiadłości. Rozumiejąc, czym jest polityka dynastyczna w ówczesnej Europie, robiła wszystko, aby pozostałą przy życiu córkę, czyli Bonę wydać za mąż za władcę znaczącego państwa. I choć Habsburgowie przez całe życie dla Bony byli wrogami, to jednak ich polityka i zabiegi ułatwiły jej matce wydanie Bony (ślub w 1518 roku) za króla polsko-litewsko-ruskiego państwa, na tamte czasy silnego, choć położonego daleko od słonecznej Italii.

Bona, wbrew polskiej tradycji (poza kilkoma wyjątkami) silnie włączyła się do polityki, zdając sobie sprawę, że głos ma szlachta oraz jej małżonek. Małżonek często spolegliwy (a niekiedy nad wyraz pozytywnie uparty), a szlachta łasa na godności, posiadłości i pieniądze, przeto udało się Włoszce stworzyć własną grupę stronników (Kmita, Gamrat, Krzycki), którzy wiernie pomagali jej w kwestiach polityki wewnętrznej i zagranicznej oraz w zagospodarowywaniu tych ziem Polski, które stanowiły niewykorzystane bogactwo lub były nadmiernie eksploatowane przez szlachtę, nie przynosząc dochodów Skarbowi Państwa.

Kulminacją polityki Bony – wobec utraty synka Olbrachta zaraz po jego urodzeniu – było wyniesienie młodocianego i młodego Zygmunta Augusta na tron litewski, a potem polski. Konflikt z synem, dotyczący jej polityki, ale i związany z małżeństwem z Barbarą Radziwiłłówną, spowodował wycofanie się królowej i wyjazd do rodzinnego Bari.

Poza znanymi zasługami na rzecz propagowania żywienia roślinnego (tzw. włoszczyzna), Bona – mając tzw. oprawę polskich królowych, a potem wdowią po mężu, zmarłym w 1547 roku – walnie przyczyniła się rozwoju gospodarczego regionów puszczańskich (np. Kurpie) oraz mazowieckich grodów – zamków, w których osadzała swoich ludzi, sama je też wizytując, gdy na osiem lat przed śmiercią osiadła w Warszawie. Do tych zamków należą m.in. i głównie: Czersk, Ciechanów i Liw.

Konferencja naukowa, zorganizowana w Liwie z okazji przypadających w tym roku 530. urodzin Bony, poza luźno opowiadanych anegdot i opowieści i tzw. czarnej legendzie Bony, ukazała przede wszystkim twarde fakty historyczne, mówiące m.in. o związkach historii Polski i miast włoskich (Vigevano i Bari) poprzez osobę Bony, jak też o śladach (zbadanych i tych czekających na głębszą analizę naukową) Bony na obszarze krańca dawnego Podlasia i wschodnich rubieży dawnego księstwa mazowieckiego.

W programie o jubileuszu Bony, jej postrzeganiu i związkach włosko-polskich mówili: Andrea Ceffa, burmistrz Vigevano, Krzysztof Zanussi, wybitny reżyser, planujący onegdaj produkcje filmową, związaną z postacią Bony oraz Eliza Czapska, dyrektor Muzeum Zbrojowni w Liwie.   

"Wiara i Nadzieja na zesłaniu" to tytuł wystawy, zorganizowanej w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej - Muzeum Niepodległości, otworzonej dnia 17 września w Dniu Sybiraka i w kolejną rocznicę napaści sowieckiej na wschodnie tereny Polski w 1939 roku. Inspiracją do podjęcia tematu losu polskich zesłańców w XX wieku było odnalezienie w zbiorach Muzeum miniaturowego wisiorka o tematyce religijnej (serduszko, krzyżyk, kotwiczka), zrobionego przez Teresę Skalską, jak też ryngrafu, wykonanego z puszki po konserwie. Przedmioty te symbolizują odniesienie się zesłańców do sfery sacrum, która pozwalała przeżyć najtrudniejsze chwile na zesłaniu, zarówno przez osoby wierzące, jak też niewierzące lub będące obojętne wobec religii. Szerzej zaś, zgromadzone przedmioty, związane z losem zesłańczym, a zestawione z twórczością kilku artystów, podejmujących tę tematykę, stanowią symboliczną opowieść o gehennie Polaków na Wschodzie i ich tożsamości narodowej. O ekspozycji, która będzie czynna do końca 2024 roku, w programie mówiła jej autorka, Małgorzata Karolina Piekarska, historyk sztuki, kierownik Działu Zbiorów Muzeum Niepodległości w Warszawie.