Wiadomości
Posłuchaj z regionu
Opis odcinka
O historii Sokołowa Podlaskiego, w kontekście właścicieli tego prywatnego przed wiekami miasta oraz o umiejscowieniu Sokołowa w strukturach administracyjnych dawnej i okresu rozbiorów Polski, w programie mówił dr Grzegorz Ryżewski z Narodowego Instytutu Dziedzictwa (Oddział w Białymstoku), autor monografii miasta.
Kategorie:
OGÓLNY OPIS PODCASTU
Łosiowisko
Historia, tradycje, zabytki, ciekawi ludzie. Dwory, pałace, wiejskie chaty, dworce kolejowe. Przyroda: rzeki, lasy, zwierzęta. Kultura, zróżnicowanie wyznaniowe i kulturowe, mniejszości narodowe. Literatura i opowieści ludzi wsi. A wszystko jak u Reja: między panem, wójtem i plebanem. Mazowsze, Podlasie, Kurpie, ziemia radomska. Regionalizm na tle kultury oraz historii kraju i narodu.
Odcinki podcastu (586)
-
Drewnica – z historii lecznictwa psychiatrycznego na Mazowszu
U początków historii tego miejsca była bardzo szlachetna myśl. Zapewnić opiekę tym najbardziej zaniedbanym i przez własne środowisko odtrąconym..., jak wtedy jeszcze mówiono: "obłąkanym".
A ponieważ nie mogli oni liczyć na rząd carski, społecznicy wzięli sprawy w swoje ręce.
To swego rodzaju historyczny filantropijny - społeczny mariaż inteligencji, burżuazji, ziemiaństwa i innych ludzi dobrej woli:
- PELAGIA z Bożeniec-Jełowickich POPŁAWSKA (1853-1915), jedna z pierwszych kobiet absolwentek medycyny (w Zurichu), nazywana „Panią ze skarbonką”, założycielka Warszawskiego Towarzystwa Pomocy Lekarskiej i Opieki nad Psychicznie i Nerwowo Chorymi. Gdy osierocił ją ojciec, jej opiekunem prawnym był Feliks Sobański i Emilia z Łubieńskich z Guzowa – w społecznikostwie miała więc na kim się wzorować;
- KAROLINA z Temlerów i Feliks BOBROWSCY, darczyńcy placu pod sanatorium w Karolinie, które zarządzane było z udziałem Zakładu w Drewnicy;
- EUGENIA KIERBEDZIOWA;
- dr Edward Korniłowicz, psychiatra, ojciec ks. Władysława Korniłowicza z Lasek;
- dr KAROL RYCHLIŃSKI (1884-1931) stworzył to miejsce i tam zmarł; ma tam też swój pomnik.
Drewnica - tak nazywała się ta wioska powstańca listopadowego, Leona Drewnickiego, któremu car odebrał majątek. Gdy potem stały tam rządowe pawilony schroniska dla dzieci wojskowych, Popławska wywalczyła je dla chorych. Pieniądze "możnych", a idea i zaangażowanie społeczników - tak powstała Drewnica, na początku zakład opiekuńczy, a potem szpital.
W 2018 roku Urząd Marszałkowski województwa mazowieckiego oddał do użytku nową siedzibę szpitala psychiatrycznego (Mazowiecki Szpital Wojewódzki Drewnica) w Ząbkach. Obiekt powstał obok kompleksu starych, drewnianych oraz murowanych budynków, pochodzących z pierwszej połowy XX wieku.
Drewniane dwa pawilony (z 1884 roku), jak też inne budynki wymagają remontu i uratowania ich, bowiem stanowią substancję zabytkową, cenną nie tylko z punktu widzenia historii lecznictwa psychiatrycznego w Polsce, ale również lokalnie – jako element tożsamości miasta i gminy Ząbki.
O historii starego szpitala psychiatrycznego w Drewnicy w programie opowiadała dr Ewa Radwańska, lekarz psychiatra tego szpitala od 1974 roku, a jego dyrektor w latach 1992-2021.
-
24.03.2024
-
49 min 56 s
-
-
Z uczucia do Podlasia - Magdalena Stasiuk
Choć lubiła nauki ścisłe, a pracowała jako położna, w latach późniejszych swojego pracowitego życia odkryła, że region, z którym jest sercem związana, czyli Podlasie, ma w sobie ogromne bogactwo historyczne, literackie i przyrodnicze. Choć pewnie wiedziała o tym, tylko na bieżąco na zgłębianie historii czasu zazwyczaj brak. Poza fotografowaniem, zainteresowała się kilkoma postaciami z historii Podlasia, a wśród nich najbardziej Zofią z Wrońskich Ścisłowską (1812-1873), kompozytorką i pisarką utworów moralizatorskich głównie dla młodzieży. Ta XIX-wieczna autorka związana była poprzez rodzinę i miejsce zamieszkania z Terespolem, Siedlcami, Lublinem i Sokołowem Podlaskim, w którym zmarła. Magdalena Stasiuk, która była gościem programu, napisała pierwszą biografię tej ważkiej nie tylko regionalnie postaci (książka czeka na wydanie). Ale oprócz Ścisłowskiej, w kręgu zainteresowań gościa programu są Sabnie, jedna z gmin powiatu sokołowskiego, znana szczególnie z faktu, że pochodziła z nich pisarka Helena Mniszkówna. Już kronikarz z Sabni, prezentując ich historię z przełomu XIX i XX wieku zauważył, że okoliczne dwory miały przemożny wpływ na ludność. Dzięki temu rozwijało się czytelnictwo, z czasem lokalna działalność kulturalna, której pierwszą damą w latach powojennych była Lucyna Maksimiak z Hołowienek. Z kolei siostra Mniszkówny, Józefa Moniuszkowa, właścicielka majątku w Sabniach była działaczką Związku Harcerstwa Polskiego, filantropką, ale jak się okazuje - również dobrą fotografką. Jej dom - dwór i majątek w Sabniach był też ważnym na Podlasiu punktem działalności polskiego Podziemia w czasie II wojny św. Wziąwszy pod uwagę historię Sabni, ale i Sokołowa Podlaskiego - jest z czego czerpać. O tej historii i działaniach, które są nią inspirowane, w programie opowiadała Magdalena Stasiuk, miłośniczka regionalizmu podlaskiego, badaczka wybranych aspektów historii, działaczka społeczna.
-
17.03.2024
-
50 min 20 s
-
-
O Cecylii Plater-Zyberkównie
O kobiecie nieprzeciętnej, potrafiącej łączyć tradycyjne podejście do polskiej rodziny i wartości katolickich z nowoczesnymi prądami umysłowymi (np. katolicyzm otwarty) oraz z potrzebą coraz większej aktywności kobiet w życiu społecznym. Jako pedagog, publicystka i twórczyni nowoczesnych szkół, zapewne mogła się czuć kobietą spełnioną w życiu społecznym. A czy w prywatnym? - o tym m.in. w programie opowiada dr Ewelina M. Kostrzewska, historyczka ziemiańskich ruchów społecznych wśród kobiet, wykładowczyni Uniwersytetu Łódzkiego.
-
10.03.2024
-
52 min 50 s
-
-
Fabryka Fajansu w Iłży
Fabryka Fajansu Sunderlandów w Iłży (ob. pow. radomski, woj. mazowieckie, d. pow. iłżecki, woj. małopolskie) powstała w 1823 roku z inicjatywy Stanisława Staszica, któremu zależało na dalszym rozwoju Staropolskiego Okręgu Przemysłowego. Dawny spichlerz iłżecki na produkcję przedmiotów fajansowych (użytkowych i artystycznych - ozdobnych) wynajęto Lewiemu Seligowi Sunderlandowi, prawdopodobnie jubilerowi żydowskiego pochodzenia z miasta Sunderland w Anglii. Sunderlandowie od rządu polskiego otrzymali pożyczkę na założenie i rozwój fabryki. Mimo sukcesu artystycznego, częściowo też ekonomicznego, fabryka (z powodu pożaru, konfliktu rodzinnego i innych przyczyn) oficjalnie działała do 1885 roku. Dom (d. fabryka), w którym mieszkali Sunderlandowie aż do 1951 roku, związany jest z literacką legendą Bolesława Leśmiana. Emma z Sunderlandów, wnuczka założyciela fabryki, była matką poety. W zaciszu zazielenionego podwórza domu znajdował się ów sławny malinowy chruśniak, który do dziś jest chętnie odwiedzany przez turystów - miłośników poezji Leśmiana.
O Fabryce Fajansu w Iłży, w kontekście historii miasta, jego rzemiosła i dziejów właścicieli zakładu, w programie mówił Łukasz Babula, kustosz z Muzeum Regionalnego w Iłży.
-
03.03.2024
-
46 min 15 s
-
-
O Wincentym Witosie
Można zastanowić się, gdzie w drugiej połowie XIX wieku chłop z biednej rodziny - w tym przypadku w Galicji - mógł szukać możliwości wykształcenia, zwłaszcza w sytuacji gdy na początku to jednak było niemożliwe, bo rodzice oczekiwali, że będzie robił na roli. W jego mikro-świecie, w którym żył ("pan, wójt, pleban") były dwie możliwości: albo Kościół, albo dwór. Taka była historia Feliksa Bartczuka z Kosowa Lackiego, późniejszego weterana powstania 1863 roku (korzystanie z biblioteki we dworze w Ceranowie u Ludwika Górskiego), podobna - Konstantego Laszczki, którego zdolności zauważył dziedzic Ostrowski z Makówca. Nie mówiąc o gałęzi pełkińskiej Czartoryskich, którzy fundowali naukę bardzo wielu biednym, młodym ludziom.
Taka również - w pewnym uproszczeniu - była historia Wincentego Witosa. Pierwsze lektury, z jakimi mógł się zapoznać pochodziły z prywatnej, pokaźnej biblioteki leśniczego (gajowego) z dóbr ks. Sanguszków.
2024 rok to Rok Wincentego Witosa (1874-1945), samorządowca, polityka, męża stanu, jednego z ojców Niepodległości. Cenne jest to, że ta pomnikowa postać jest dziś ciągle doskonałym źródłem do badań dziejów polskiej wsi i że młodzi historycy patrzą może na Witosa już nie tylko pomnikowo, a bez emocji, acz profesjonalnie - badawczo.
O premierze Wincentym Witosie w programie mówił dr Mateusz Ratyński, kierownik Działu Naukowo-Badawczego Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego w Warszawie
-
25.02.2024
-
46 min 25 s
-
-
Dwory i ludzie na Mazowszu
Guzów oraz Żyrardów (d. Ruda Guzowska) wiążą się z rozwojem przemysłu lniarskiego i cukrownictwa. Kowala koło Radomia to miejsce życia i pracy działaczy społecznych: Marii z Kuźnickich i Władysława Walewskich. Z kolei Gołotczyzna to idee pozytywistyczne, wcielane w życie przez Aleksandrę z Sędzimirów Bąkowską i Aleksandra Świętochowskiego. Dworu w Kowali już nie ma, są zaś: pałac w Guzowie i dwór w Gołotczyźnie. O ludziach, którzy w tych domach mieszkali w XIX i w pierwszej połowie XX wieku w programie opowiadali: Barbara Rzeczycka, była dyrektor Muzeum Zachodniego Mazowsza w Żyrardowie, działaczka społeczna, sp. Lucyna Janikowa, biografka Aleksandry Bąkowskiej oraz prof. Irena Słodkowska, socjolog, wnuczka Marii Wlewskiej z Kowali k. Radomia.
-
18.02.2024
-
50 min 50 s
-
-
11.02.2024
Na audycję zaprasza Piotr Łoś.
-
11.02.2024
-
49 min 06 s
-
-
Z wizytą u malarki: Elżbieta Radziwiłł
Jedną z ostatnich jej prac są stacje Drogi Krzyżowej, wykonane na podłożu majoliki z Manufaktury Majoliki w Nieborowie, umieszczone w nowym kościele parafialnym w Guzowie. Zajmuje się głównie malarstwem sztalugowym (przeważnie figuratywnym), jak też projektowaniem przedmiotów sztuki użytkowej (np. flakoniki dla jednej z firm kosmetycznych). Inspirują ją przyroda, zwierzęta, ludzie, krajobrazy z podróży, m.in. azjatyckich, europejskich, amerykańskich. W twórczości – jak każdy malarz – poszukuje zarówno interesującej formy, jak też odpowiedniej kolorystyki, łączonej z migotaniem światła, odzwierciedlającej zmienność pór roku i dnia.
Artystyczne zainteresowania oraz talent wyniosła z domu: ojciec, prof. Jan Milewski jest historykiem, ale również malującym, uczącym się przed laty w liceum plastycznym, zaś matka: Krystyna z Radziwiłłów Milewska jest malarką o wieloletniej, ugruntowanej pozycji w świecie sztuki, wystawiającej swoje prace w wielu renomowanych galeriach w kraju i za granicą. W obu rodzinach były i są także inne osoby, zajmujące się sztuką, czy to w formie twórczej czy teoretycznej.
Elżbieta z Milewskich Radziwiłłowa jest absolwentką Akademii Sztuk Pięknych (ASP) w Warszawie; w stolicy też mieszka i pracuje. Jej prace zdobią ściany zarówno galerii, jak i domów prywatnych m.in. we Francji, w Hiszpanii, we Włoszech, w Austrii, Ameryce oraz w Polsce.
- Do niedawna pracowałam w domu, w różnych miejscach (ślady widać jeszcze na podłogach), ale odkąd mam swoją pracownię, mogę się zaszyć w niej, robiąc nieraz kilka rzeczy jednocześnie: malując obrazy i przygotowując kolejne projekty na papierze, które potem znajdą swoje miejsce na przedmiotach, ozdabianych np. dla Izabeli d’Ornano w Paryżu – mówi Elżbieta Radziwiłł, gość programu.
Na fot. głównej: jeden z obrazów Elżbiety Radziwiłł; źródło: profil FB artystki
-
29.01.2024
-
49 min 07 s
-
-
Zwierzęta w lesie i obok nas
O różnych gatunkach zwierzyny leśnej, występującej na pograniczu Mazowsza i Podlasia, w programie opowiadali leśnicy i przyrodnicy: prof. Wanda Olech, Waldemar Kuśmierczyk, Bartłomiej Krawiec, Piotr Kiszczak, Marek Charkiewicz i Tomasz Wawryniuk.
-
21.01.2024
-
48 min 33 s
-
-
14.01.2024
Na audycję zaprasza Piotr Łoś.
-
14.01.2024
-
48 min 04 s
-