"Ziemia Obiecana" w Markach, XVIII-wieczny rozkwit Siedlec, "Ekstaza św. Franciszka" z Kosowa Lackiego - to tylko część historii związanych z niezwykłymi miejscami na Mazowszu, po których Piotr Łoś wraz ze swoimi gośćmi oprowadził słuchaczy w audycji "Łosiowisko".
Siedlce przeżywały swój rozkwit w XVIII wieku. Był on dziełem możnych rodów i konkretnych postaci: Michała Kazimierza ks. Czartoryskiego (1696-1775), kanclerza wielkiego litewskiego, twórcy potęgi „Familii”, jego żony Eleonory z Waldsteinów (którzy przenieśli się później do Wołczyna), a przede wszystkim ich córki Aleksandry ks. Michałowej Ogińskiej (1730-1798). Najważniejszymi śladami architektonicznymi po tamtych czasach są pałac Aleksandry Ogińskiej oraz budynek Ratusza. Ale też kaplica św. Krzyża, w której siedlecka dziedziczka została pochowana. Historię Siedlec lat Aleksandry Ogińskiej opowiedziała w "Łosiowisku" Danuta Michalec z Muzeum Regionalnego.
"Ziemia obiecana" w Markach
Z kolei w drugiej połowie XIX wieku dla podwarszawskich Marek „Ziemię Obiecaną” próbowali stworzyć bracia Briggsowie, uruchamiając największą w Polsce przędzalnię. Wybudowali przy niej miasteczko fabryczne, które (w jakiejś części) możemy oglądać do dziś. O Markach opowiadał Zbigniew Paciorek.
Na Podlasiu w Łysowie zaledwie przez pół roku przebywał Stefan Żeromski. Parał się nie tylko badaniami etnograficznymi i historią, ale po sobie samym zostawił historię romantyczną…, o czym przypomniała w audycji nauczycielka Izabela Pucyk.
Kosów Lacki
Kosów Lacki znany jest odnalezienia w nim „Ekstazy św. Franciszka” El Greca, ale starzy mieszkańcy z dzieciństwa przedwojennego i z okresu okupacji pamiętają licznych Żydów, mieszkańców miasteczka, sąsiadów, z którymi – jak twierdzi regionalny badacz dziejów Artur Ziontek – konfliktów nie było; pod warunkiem, że nie wkraczała polityka. Gość „Łosiowiska” przygotował książkę poświęconą tym trudnym dziejom Kosowa Lackiego.
Gdy krowy wracają z pastwiska (własność wspólnoty gruntowej), same idą do swych domostw, świetnie pamiętając, w którą bramę mają wejść… Z miejscowości tej pochodzi błogosławiony ks. prof. bp. Franciszek Rosłaniec, który zginął w obozie w Dachau w 1942 roku. Prawdziwy klimat prowincjonalnego miasteczka potwierdza fakt, że jest to najmniejsze miasto w Polsce – Wyśmierzyce nad Pilicą.
Pro Mazovia
W okolicach obchodów święta św. Marcina (11 listopada) zawsze dużo dzieje się w Antoniówce Świerżowskiej – pięknie położonej wsi nad Wisłą w gminie Maciejowice, powiat garwoliński. Tamtejsze Muzeum w szkole jest coraz popularniejsze, bo i zachowuje dla pamięci ludzi, przedmioty i fakty, które są już tylko wspomnieniem. Organizatorka Muzeum Jadwiga Krześniak jest laureatką honorowego odznaczenia marszałka województwa mazowieckiego „Pro Mazovia”. Bardzo zasłużone to wyróżnienie!
Zdjęcia:
1. XVIII-wieczny pałac Aleksandry Ogińskiej w Siedlcach. Fot z 1930 roku; źródło: fotopolska.eu
2. Aleksandra z ks. Czartoryskich ks. Ogińska, właścicielka Siedlec w XVIII w.; źródło: Wikipedia
3. Kaplica św. Krzyża w Siedlcach - miejsce pochówku ks. Aleksandry Ogińskiej; źródło Wikipedia
4. Willa rodziny Briggsów, właścicieli przędzalni w Markach. Fot. współczesna
5. Dwór w Łysowie na Podlasiu, miejsce półrocznego pobytu Stefana Żeromskiego; fot. z lat 70. autorstwa Barbary Wachowicz
6. Grób rodziny Briggsów z Marek na cmentarzu ewangelicko-augsburskim w Warszawie
7. Dom rodzinny ks. prof. Franciszka Rosłańca w Wyśmierzycach