Muzea Narodowe w Warszawie, Krakowie i Poznaniu wspólnie organizują wystawę monograficzną, poświęconą Józefowi Chełmońskiemu, która rozpocznie się w 2024 r.

- Choć o jego twórczości wiemy wiele, a nasze muzeum posiada liczne dzieła twórcy, jest grupa obrazów, które nie były wystawiane od ok. 100 lat. Wystawa prac artysty w najważniejszych muzeach sztuki w Polsce to doskonała okazja do ich ponownego zaprezentowania. Będzie można obejrzeć ponad 100 obrazów artysty. Pierwsza odsłona wystawy odbędzie się w stołecznym muzeum, kolejne – w Muzeum Narodowym w Krakowie i Poznaniu - powiedział kurator wystawy w Warszawie Wojciech Głowacki.

Niektóre obrazy zaginione

- Nie możemy odnaleźć niektórych obrazów Chełmońskiego, mogły zaginąć w czasie II wojny światowej, ulec zniszczeniu lub pozostają poza granicami Polski. Wytypowaliśmy 11 jego obrazów, które wydają się nam szczególnie cenne. Zwracamy się więc do ich właścicieli z prośbą o rozważenie możliwości czasowego wypożyczenia prac artysty - wyjaśnił.

W kręgu zainteresowań organizatorów wystawy MNW w zbiorach prywatnych są następujące obrazy Chełmońskiego wykonane w technice olejnej na płótnie: "Matula" (1871), "Wnętrze stajni" (1872), "Przed odjazdem gości na Ukrainie" (1875), "Oberek" (1878), "Scena z powstania z r. 1863" (1885), "Wiosną" (1889), "Czapla bąk" (1891), "Noc" (1895) oraz "Świt. Królestwo ptaków" z 1906 r.

- Chcielibyśmy, aby ich właściciele, aby wyrazili zgodę na pokazanie tych prac. Naszą ambicją jest, by wraz z wystawę powstał kompletny katalog dzieł Chełmońskiego. Jego losy są związane z Mazowszem, Warszawą, w której się kształcił, później także z Monachium i Paryżem, w którym odniósł wielki sukces - wyjaśnił Głowacki, przypominając, że po międzynarodowych sukcesach malarz powrócił na mazowiecką wieś, którą chętnie malował. - Naszą ambicją jest, by jak najlepiej udokumentować i zaprezentować publiczności każdy z etapów twórczości artysty - dodał kurator.

Inspiracją rodzinne strony

Józef Chełmoński urodził się 7 listopada 1849 r. we wsi Boczki koło Łowicza. Historycy sztuki uznają go za czołowego przedstawiciela polskiego realizmu w malarstwie. Przez całe życie inspirował go głównie rodzimy krajobraz i sceny z życia chłopów. Uzdolniony malarsko kształcił się w Warszawie pod opieką Wojciecha Gersona. Podtrzymał bliskie kontakty z Witkiewiczem i Chmielowskim dzieląc z nimi wynajmowaną w gmachu Hotelu Europejskiego pracownię. W latach 1872 i 1874-75 odbył kilka podróży na Podole i Ukrainę, których reminiscencje odegrają ważną rolę w kształtowaniu się jego postawy twórczej. W latach 1871-1875 podczas pobytu w Monachium, żył w środowisku polskich artystów, którzy pozostawali pod wpływem Maksymiliana Gierymskiego i Józefa Brandta. Przez kolejnych dwanaście lat tworzył i doskonalił warsztat artystyczny w stolicy Francji, gdzie odniósł komercyjny sukces. Jego obrazy kupowali kolekcjonerzy m.in. ze Stanów Zjednoczonych.

W latach 1872 i 1874-75 wyjeżdżał na Podole i Ukrainę. Wspomnienia, fotografie, szkice i obrazy powstałe podczas tych wypraw odegrały ważną rolę w kształtowaniu się postawy twórczej malarza. W Paryżu reminiscencje Chełmońskiego z podróży znalazły wyraz w takich dziełach jak "Noc na Ukrainie zimą" (1877), "Targ na konie w Bałcie" (1879) i "Czwórkę. Po stepach" (1881).

Chełmoński, malując polskie i ukraińskie pejzaże, rejestrował zmiany zachodzące w przyrodzie pod wpływem zmieniających się pór roku. Widać to w takich pracach jak: "Odlot żurawi", "Jesień", "Pastuszkowie przy ognisku", "Zima w Polsce", "Kuropatwy na śniegu", "Zachód słońca zimą", "Zima – Roztopy na Ukrainie", "Zalana łąka", "Łąka z kaczeńcami", "Pole z łubinami". W 1899 roku kupił dom w Kuklówce niedaleko Grodziska Mazowieckiego. Rok później odbyła się wystawa w warszawskiej Galerii Sztuki "Zachęta", będąca ukoronowaniem jego twórczości. W 1913 r. "Zachęta" przyznała mu jubileuszową nagrodę w uznaniu za całokształt działalności artystycznej. Zmarł 6 kwietnia 1914 roku.

Czytaj też: „To była msza za naród”. Zdjęcie z afisza „Dziadów” Dejmka iskrą zapalną studenckich protestów w marcu '68